|
|
Woord Vooraf
Beste lezer,
Een nieuwe thuis voor de rechtsgeschiedenis
Aangezien het emeritaat van Jos Monballyu zelfs de nationale pers haalt (in De Standaard, 30 september, is hij volgens zijn rector, en dus niet enkel volgens ons, “de onovertroffen rechtshistoricus Jos Monballyu”), kan dit voorwoord helemaal gaan over een andere belangrijke gebeurtenis. Het Mekka van de rechtsgeschiedenis is het Max-Planck-Institut für europäische Rechtsgeschichte. Elke rechtshistoricus moet er toch eens langsgekomen zijn. Dat MPI heeft nu een nieuwe thuishaven gevonden. Van de vroegere basis in Hausen is het vorige maand verhuisd naar de Campus Westend. Liefhebbers van de Hausener Dorfkrug zullen een ander stamcafé moeten opzoeken, maar de interdisciplinariteit van het MPI kan enkel maar winnen bij de nabijheid van zovele andere onderzoekers. Overigens is de verhuis nog niet helemaal voltooid. Zo zal de bibliotheek, het labo van de rechtshistoricus, pas begin januari weer opengaan. Wie naar Frankfurt wil snellen, wacht dus best even. Dat wachten zal echter wel lonen, zoals de foto’s van de nieuwe gebouwen aantonen. Gebouwen en bibliotheken zijn echter weinig zonder onderzoekers en fundamenteler is dat deze verhuis ook samenvalt met een nieuwe oriëntering. Het MPI is opgericht in 1964 toen het recht en de rechtsgeschiedenis nog sterk nationaal waren. Het lag in die omstandigheden voor de hand dat vernieuwers pleitten voor een Europese rechtsgeschiedenis. Ondertussen hebben anderen, denken we bv. aan de European Society for Comparative Legal History, die fakkel overgenomen. Ook een latere opgave van het Instituut, aandacht vragen voor de niet-privaatrechtelijke rechtsgeschiedenis is ondertussen algemeen aanvaard. De tijd is nu, volgens het MPI, gekomen om de Europese rechtsgeschiedenis in een globale context te plaatsen. Dat impliceert meteen ook een andere kijk op de rechtsgeschiedenis die zich ook moet kijken naar een ruimer kader van normen en geschillenbeslechting dan de klassieke bronnen van het recht. Wie graag meer daarover weet, raden we aan volgende tekst van Thomas Duve, directeur van het MPI in Frankfurt, te lezen:
Max Planck Institute for European Legal History Research Paper Series No. 2013-06
Overigens willen we hier warm aanbevelen ook te denken aan de andere Max-Planck-Institute, waar rechtshistorici eveneens welkom zijn. Op kop uiteraard Hamburg (Privaatrecht), waar de alombekende Reinhard Zimmermann instaat voor een geslaagd huwelijk tussen rechtsgeschiedenis en rechtsvergelijking. Daarnaast ook nog: Heidelberg (Publiekrecht en Volkenrecht), Freiburg (Strafrecht), Munchen (drie instituten: Sociaal Recht, Fiscaal Recht, Intellectuele eigendom en mededinging), Bonn (Collectieve goederen, interdisciplinair, maar met een sterk juridische inslag), Halle (antropologie, maar sinds kort met een afdeling rechtsantropologie, overigens onder leiding van directeur Marie-Claire Foblets, een landgenote) en, tot slot, nog maar sinds dit jaar Luxemburg (Procesrecht).
Met vriendelijke groeten
Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST, Stefan HUYGEBAERT, Sebastiaan VANDENBOGAERDE & Maarten VANKEERSBILCK
|
1. Recente Publicaties
|
-
DEBAENST Bruno, Van status tot contract. De arbeidsovereenkomst in België vanuit rechtshistorisch perspectief, Brugge, Die Keure, 2013, 204 p.
Dit boek is de schriftelijke neerslag van een congres dat op 21 juni 2012 gehouden werd in de Gentse rechtsfaculteit, met als onderwerp de geschiedenis van de arbeidsovereenkomst in België.
Sinds de uitspraak van het Grondwettelijk Hof van 7 juli 2011 is dit onderwerp brandend actueel: het Hof heeft namelijk (opnieuw) geoordeeld dat het onderscheid tussen arbeiders en bedienden in het Belgisch recht ongrondwettelijk is. Deze uitspraak vormt dan ook een uitstekende springplank om in het verleden te duiken op zoek naar de oorsprong van dit onderscheid en de verdere evolutie ervan tot op heden. Een schare specialisten laten, elk vanuit hun expertise (geschiedenis, rechtsgeschiedenis en sociaal recht), hun licht schijnen op het onderwerp.
De sessie wordt geopend door Gregor Vande Vyver, eerste voorzitter van het arbeidshof te Gent, met twee bekommernissen over de gevolgen voor de rechtspraktijk. Na hem komt Koen Nevens, die in een uitvoerig betoog voorstelt om de arbeidsovereenkomst als centraal concept te vervangen door de arbeidsrelatie. De volgende drie (rechts)historische bijdragen, van Bruno Debaenst, Jean-Pierre Nandrin en Jo Deferme, zoomen in op verschillende aspecten van de wet van 1900 op de arbeidsovereenkomst en de onmiddellijke voorgeschiedenis. Daarna bestudeert Patrick Humblet de voorlopers van de vigerende wet van 1978 op de arbeidsovereenkomst, terwijl Nele Vroman de wet van 1978 zelf onder de loep neemt. Ze besluit haar bijdrage met een analyse van de ongrondwettelijkheid van het onderscheid arbeiders-bedienden, wat de rechtstreekse voorzet vormt voor de bijdrage van Wilfried Rauws, die de toekomst van het arbeidsovereenkomstenrecht bespreekt. Hekkensluiter is Roger Blanpain, die de discussie in zijn geëigende stijl in een breder perspectief plaatst. Het boek wordt afgesloten met de letterlijke tekst van de wetten van 1900 en 1922 als bijlage.
Voor meer informatie kan u hier terecht.
|
|
- SOEN Violet, Vredehandel. Adellijke en Habsburgse verzoeningspogingen tijdens de Nederlandse Opstand (1564-1581), Amsterdam, Amsterdam University Press, 2013, 348 p.
Vredehandel werpt nieuw licht op de vraag waarom de onderhandelde hereniging met Filips II gedeeltelijk plaatsvond in 1579-1580 en zo een bijkomend motief creëerde voor het Plakkaat van Verlatinge in 1581.
De Nederlandse Opstand wordt gewoonlijk beschreven als een onomkeerbaar proces van politieke polarisering, religieuze radicalisering en militaire mobilisering. Toch vonden tot 1581 telkens opnieuw verzoeningspogingen plaats om verdere escalatie van het conflict te voorkomen. Daarbij probeerden zowel edellieden als koninklijke en keizerlijke vertegenwoordigers het conflict op diplomatieke en verzoenende wijze te beslechten. Welke verzoeningspogingen werden ondernomen? Waarom werd dit telkens opnieuw geprobeerd? En vooral, in welke mate hadden deze toenaderingspogingen kans van slagen?
Op basis van archivalische en gedrukte bronnen brengt dit boek de redenen voor, en mogelijkheden van de vredesonderhandelingen tijdens de beginjaren van de Opstand in kaart. Uitgaand van de raak- en breekpunten tussen adellijke en Habsburgse verzoeningspogingen werpt dit boek een nieuw licht op de vraag waarom de onderhandelde hereniging met Filips II in 1579- 1580 gedeeltelijk plaatsvond en zo een bijkomend motief creëerde voor het Plakkaat van Verlatinge in 1581.
|
|
2. Call For Papers
- 3-6 september 2014 – ‘Patterns of crime and gender in an urban setting ca. 1700-1900’ op de EAUHC (Lissabon).
De European Association for Urban History Conference (EAUHC) houdt dit jaar haar conferentie in Lissabon van 3 tot 6 september. Onder de titel ‘Patterns of crime and gender in an urban setting ca. 1700-1900’ zijn Marion Pluskota (Universiteit Leiden) en Drew Gray (University of Northampton) op zoek naar (criminaliteits-)historici, geografen en criminologen om hun sessie aan te vullen. Nu gender als een analytische categorie ter verklaring van juridische en criminologische processen ingeburgerd geraakt, willen deze vorsers de focus leggen op de werking en invloed van de stad of urban space. Voorstellen zijn welkom tot 15 oktober 2013, online in te vullen. Meer info vindt men hier.
|
|
3. Kalender
- 5 - 11 oktober 2013 - Social crisis and science of law in medieval and modern world - Erice (Sicilië)
De menselijke geschiedenis vertoonde steeds de wisselwerking tussen twee extremen: geweld en wanorde enerzijds, de honger naar organisatie en dus regels die het sociaal gedrag conformeren anderzijds. Tussen de twee uitersten, tussen anomie en recht, is er steeds de symbiose tussen de hardnekkige verdediging van verouderde voorrechten en de drang naar vrijheid - sinds de tijd van Irnerius - wat leidde tot verschillende crisissituaties waarin de rechtswetenschap wordt opgeroepen de oplossing te voorzien. Ten behoeve van de maatschappij probeerde men, onder meer door de ‘dogmata iuris,’ met het recht het chaotische te regelen.
Het programma en meer informatie vindt men hier.
- 12 oktober 2013 - Studiedag 'La Frontière franco-belge d'Utrecht à Schengen. Trois siècles de vie frontalière.'
Het programma kan u raadplegen via de website.
- 14 oktober 2013 - Louis Varlez-lezing - Coöperaties, oud instrument met nieuwe toekomst?
Dus werken we samen, niet alleen. "Bots" zong het al in de jaren
zeventig. Het was crisis toen en nu ook weer. In België heeft het
coöperatieve bankproject NewB de wind in de zeilen. Het
coöperatieve gedachtegoed is terug van weggeweest. Het is een
oud, maar ook een nieuw verhaal dat zich situeert tussen realiteit
en utopie, tussen het economische en het sociale. Anders gaan werken in tijden van crisis. Kan dat en …is
coöperatief ondernemen dan een wondermiddel?.
Deze lezing zal doorgaan in Het Pand, zaal Rector Blancquaert (Onderbergen 1, Gent) van 19.00 tot 21.30 uur. Deze lezing is gratis mits inschrijving maar het aantal plaatsen is beperkt. Inschrijven kan tot 10 oktober. Meer informatie en het inschrijvingsformulier vindt u in het programma.
- 15 oktober 2013 – Symposium Genius, Grandeur & Gêne. Het Fin de Siècle rond het Justitiepaleis te Brussel en de controversiële figuur van Edmond Picard.
130 jaar na de inauguratie van het Brusselse Justitiepaleis organiseert de Orde van advocaten bij het Hof van Cassatie een symposium rond Joseph Poelaerts (1817-1879) enorme bouwwerk en één van haar meest illustere ‘bewoners’: advocaat, senator en animateur d’art Edmond Picard (1836-1924). Naast lezingen die de verschillende facetten en activiteiten belichten van deze menhir in het juridisch-artistieke landschap van het fin de siècle, wordt een begeleid bezoek aan de kunstwerken binnen het justitiepaleis georganiseerd. Inschrijven kan via deze link, meer informatie kan u vinden via de brochure.
- 19 oktober 2013 - Société d’Histoire du Droit
Op 19 oktober vindt de eerste samenkomst plaats van het Société d’Histoire du Droit in het amphithéâtre 4 (12 place du Panthéon, Paris Ve ). Naar aanleiding van het honderdjarig bestaan wordt de dag met een cocktail afgesloten. Naast een terugblik op de afgelopen honderd jaar staan tijdens het middagprogramma ook andere rechtshistorische lezingen geprogrammeerd. Ook voor de verdere bijeenkomsten van dit academiejaar is het programma gekend.
- 21 oktober 2013 - Centre de droit international (1964-2014). Henri La Fontaine : prix Nobel de la paix (1913) : quels enseignements pour le droit de la guerre - Brussel
Naar aanleiding van zowel het eeuwfeest van de Nobelprijs voor de vrede die Henri La Fontaine in oktober 1913 ontving als haar eigen vijftigjarig bestaan, organiseert het Centre de droit international van de ULB een studie- en reflectiedag. Deze gaat door op 21 oktober 2013 in de bibliotheek van het CIERL. De hedendaagse relevantie van enkele debatten uit La Fointaines periode staat daarbij centraal. De studiedag wordt onderverdeeld in drie zgn. ateliers, met als thema’s de internationalistische doctrine, het bezettingsrecht en de humanitaire interventies in het Ottomaanse Rijk (1814-1915). Hoewel het een gratis evenement betreft, dient inschreven te worden tot 1 oktober bij mevrouw Chérife Saddouck op cdi@ulb.ac.be.
- 25 oktober 2013 - Nederlands-Belgische studiekring voor rechtsgeschiedenis.
De eerstvolgende bijeenkomst van de Nederlands-Belgische Studiekring voor Rechtsgeschiedenis zal plaatsvinden op vrijdag 25 oktober 2013 om 14.30 in de Universiteit van Leiden, in de PAO-zaal (A051A) van het Kamerlingh Onnesgebouw, Steenschuur 25. Voor de goede gang van zaken dient u uw aanwezigheid vóór 18 oktober te bevestigen via dit formulier.
- 25 oktober 2013 - University of Edinburgh Centre for legal history, Edinburgh roman law group.
Op 25 oktober, om 17.30, spreekt dr. Maciej Jonca (Assistent Professor of Roman law at the Faculty of Law, Canon Law an Administration op de John Paul II Catholic University, Lublin) met als onderwerp 'Christ before the Praetor: Remarks on a Miniature from a Medieval Manuscript of the Digest'. Deze lezing zal doorgaan in de Moot Court Room, Old College University of Edingburgh.
Op vrijdag 8 november 2013 organiseert het Centre d’Histoire Judiciaire (Université de Lille 2) samen met het Gentse Instituut voor Rechtsgeschiedenis en het Centre de Recherches en Histoire du Droit et des Institutions (Facultés Universitaires Saint-Louis, Brussel) een conferentie over de Frans-Belgische juridische tijdschriften. Deze bijeenkomst past in een reeks over juridische tijdschriften in Europa en zal naast enkele specifieke invalshoeken zoals gender en social network analysis ook enkele casussen uit Frankrijk en België behandelen. De papers worden in het Engels of het Frans gepresenteerd, maar alle ondersteund door een Engelstalige powerpoint.
Sprekers zijn:
Prof. dr. F. Audren (CNRS, Sciences Po-Paris)
Dr. B. Coppein (Stafmedewerker Orde van Vlaamse Balies)
Dr. B. Debaenst (Instituut voor Rechtsgeschiedenis, UGent)
Prof. dr. J. De Brouwer (Centre d’histoire du droit et d’anthropologie juridique, ULB)
Prof. dr. N. Hakim (Centre Aquitain d’Histoire du droit, Université Montesquieu-Bordeaux 4)
Dr. F. Renucci (Centre d’Histoire Judiciaire, Lille 2)
Prof. dr. N. Tousignant (Centre de Recherches en Histoire du Droit et des Insititutions, FUSL)
Drs. S. Vandenbogaerde (Instituut voor Rechtsgeschiedenis, UGent)
Dr. M. Van Remoortel (Vakgroep Letterkunde, UGent)
Prof. dr. C. Verbruggen (Vakgroep Geschiedenis, UGent)
Alles gaat door vanaf 9u30 in de Facultaire Raadzaal, Volderstraat 3, 9000 Gent. Het wordt ten zeerste gewaardeerd mocht u uw komst vooraf melden aan Karin.Pensaert@Ugent.be. Meer informatie kan u bekomen via: florence.renucci@univ-lille2.fr; tousignant@fusl.ac.be; Sebastiaan.Vandenbogaerde@UGent.be
- 14 en 15 november 2013 - Opinion et système judiciaire: Modes et pratiques d'argumentation judiciaire et extrajudiciaire, du Moyen Âge à nos jours.
Het IRHIS (Institut de Recherches Historiques du Septentrion, UMR 8529, CNRS-Lille 3) en het CHJ (Centre d’Histoire Judiciaire, UMR 8025, CNRS-Lille 2) organiseren samen op donderdag 14 en vrijdag 15 november 2013 de studiedagen Opinion et système judiciaire : Modes et pratiques d’argumentation judiciaire et extrajudiciaire, du Moyen Âge à nos jours. Bijdragen over opinievorming en juridische argumentatie om en rond een proces binnen het dagelijks functioneren van de rechtbanken, in relatie tot het maatschappelijk discours, alsook de (professionele) actoren die daarbij een rol spelen vormen de focus van deze studiedag. Deze gelegenheid gaat door in de MESHS (2 rue des Canonniers, Lille).Meer informatie vindt men hier.
- 15 november 2013 - Uitnodiging boekpresentatie Bibliografie van Hoogleraren in de rechten aan de universiteiten van Groningen en Harderwijk.
Volgend jaar is het precies 30 jaar geleden dat de eerste aflevering van deel VII van de Geschiedenis der Nederlandsche Rechtswetenschap verscheen onder de titel: Bibliografie van hoogleraren in de rechten aan de Leidse universiteit van Margreet Ahsmann en R. Feenstra. Op dit boek volgden de afleveringen met betrekking tot de professoren in de juridische faculteiten van de Utrechtse en de Franeker universiteit, respectievelijk in 1993 en 2003. Naar aanleiding van deze gebeurtenis zal een symposium plaatsvinden te Groningen op vrijdag 15 november 2013 van 14.00 – 17.00 uur in zaal A902 naast het Academiegebouw, Broerstraat 5 te Groningen. Meer informatie en een lijst van de sprekers zijn terug te vinden op de site van rechtsgeschiedenis.org.
- 29 november 2013 - Internationale studiedag 'De Frans-Belgische Grens in het Ancien Régime. Studiedag naar aanleiding van 300 jaar Vrede van Utrecht' (Ieper).
Het Stadsarchief van Ieper besteedt in 2013 bijzondere aandacht aan 300 jaar Vrede van Utrecht, waardoor Ieper naar de Zuidelijke Nederlanden terugkeerde. Op vrijdag 29 november organiseert het samen met het Gentse Instituut voor Rechtsgeschiedenis een internationale studiedag. Het programma en de affiche kan u hier vinden.
- 10 - 14 februari 2014 – Derde samenkomst van de International Graduate School for Legal Historical Research.
De International Graduate School for Legal Historical Research (een samenwerking tussen het Instituto de Investigaciones de Historia del Derecho in Argentië, het Instituto Brasileiro de História do Direitoin in Brazilië en het Max-Planck-Institut für europäische Rechtsgeschichte in Duitsland) organiseert van 10 tot 14 februari 2014 haar derde conventie, ditmaal in het Max Planck Institut für europäische Rechtsgeschichte in Frankfurt am Main.
- 10-11 april 2014 – ‘The Ten Commandments in medieval and early modern culture’ (Gent).
De vakgroep Letterkunde van de Gentse faculteit Letteren en Wijsbegeerte organiseert op 10 en 11 april 2014 te Gent een internationale conferentie over de Tien Geboden in de middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd. Keynote speakers van dienst zijn Robert J. Bast (University of Tennessee, Knoxville) en Uta Störmer-Caysa (Johannes Gutenberg-Universität, Mainz). De organisatoren hopen de decaloog te herbekijken in zijn diverse tekstuele en visuele voorkomens, in het bijzonder vanaf de verhoogde aandacht in de twaalfde eeuw. De nadruk wordt daarbij gelegd op de brede culturele context waarbinnen de Tien Geboden functioneerden, alsook de theologische en methodologische aspecten van het onderzoek. Meer informatie staat te lezen op de conferentiewebsite.
|
| |
|
4. Varia
- Gilbert Rogiers - Criminele Processen voor de Raad van Vlaanderen tussen 1671 en 1723.
De bedoeling van dit werk was zo getrouw mogelijk de criminele rechtspraak van de Raad van Vlaanderen weer te geven voor de periode eind 17de - begin 18de eeuw, in een taal die verstaanbaar is voor een brede groep geïnteresseerden, zonder verdere wetenschappelijke ambities. Het betreft een descriptieve analyse van zowel de criminele ‘examens’ (verhoren van verdachten) als de strafrechtelijke uitspraken van de Vlaamse justitieraad. U vindt het resultaat van zijn jarenlange inzet hier in pdf-vorm.
- 27 september 2013 - Tentoonstelling Eeuwig recht.
Begin 2013 overleed Prof.em. Robert Feenstra, die tot 1985 als hoogleraar aan de Leidse rechtenfaculteit was verbonden. Hij behoorde ook tot de belangrijkste wetenschappelijke figuren van de Nederlandse en internationale rechtswereld uit de tweede helft van de 20ste eeuw. In de Leidse universiteitsbibliotheek vindt als eerbetoon een tentoonstelling plaats over de geschiedenis van het recht, vanaf de ‘herontdekking’ van het Romeinse recht in de latere Middeleeuwen tot de nationale codificaties van het begin van de 19de eeuw, die een einde maakten aan het tijdperk van het Oud-Nederlands recht. De tentoonstelling wijst via kleinere en grotere meesterwerken op het belang van rechtsboeken voor zowel wetenschap als praktijk.
De tentoonstelling is te bezoeken van 27 september 2013 tot en met 14 januari 2014 in de Universiteitsbibliotheek, Witte Singel 27 te Leiden. Nadere informatie over de opening van de tentoonstelling op donderdag 26 september 2014 om 16u00 is te vinden op de website van de Leidse Universiteitsbibliotheek.
- 25 oktober 2013 - Opening tentoonstelling Ieper en de Frans-Belgische grens (17de - 18de eeuw). 300 jaar vredes van Utrecht en Rastatt.
De tentoonstelling is gratis toegankelijk van 26 oktober 2013 tot en met 14 december 2013. Meer informatie kunt u hier vinden.
|
|
Met vriendelijke groet,
Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Sebastiaan Vandenbogaerde,
Maarten Vankeersbilck.
M.m.v.
Wim Decock
Frederik Dhondt
Alain Wijffels
|
Wilt U bepaalde vragen, mededelingen of aankondigingen van congressen, boeken e.d. over rechtsgeschiedenis of Romeins recht via deze lijst laten verspreiden , mail dan naar een van de editors:
Dirk Heirbaut
Bruno Debaenst
Sebastiaan Vandenbogaerde
Maarten Vankeersbilck
De voorgaande nieuwsbrieven kan U vinden op: www.rechtsgeschiedenis.be
Deze boodschap is U toegezonden omdat uw emailadres voorkomt in de lijst van ca. 400 rechtshistorische belangstellenden die bijgehouden wordt door het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent. Komt uw naam bij vergissing in deze lijst voor en wilt U geen verdere mails over rechtsgeschiedenis ontvangen, stuur dan een e-mail naar de redactie. Uw naam zal dan uit de lijst verwijderd worden. Mogen wij de abonnees van de nieuwsbrief vragen steeds de wijziging van hun emailadres mee te delen.
|
