|
|
Woord Vooraf
Geachte lezer,
Beste lezers van de Courant,
Pro Memorie, bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden, bestaat in 2013 vijftien jaar. Net als de vorige twee keren (bijzonder nummer Prominenten kijken om en bijzonder nummer Geschiedenis van de advocatuur), zullen we dit derde lustrum in 2014 vieren met een mooi boek, dat ook ruimer zal verspreid worden dan enkel aan de abonnees. Graag maken we overigens nog wat publiciteit voor ons blad. Een tijdschrift kan in barre economische tijden slechts overleven dankzij de contribuanten. Alle info dienaangaande vind je op de website van de uitgever: www.verloren.nl.
De redactie van Pro Memorie stelt verheugd vast dat het rechtshistorisch onderzoek in Nederland en Vlaanderen springlevend is. Tal van bijdragen worden voor peer review aangeboden. Voor Vlaamse onderzoekers is het van belang te onderstrepen dat Pro Memorie opgenomen is in de VABB-lijst (Vlaams Academisch Bibliografisch Bestand). Hieruit blijkt een wetenschappelijke appreciatie en dus nog een reden om te abonneren.
Een derde reden om aan Pro Memorie mee te werken of het tijdschrift aan te schaffen, is het bijzonder nummer dat in 2014 zal verschijnen, onder de titel: RECHTSGESCHIEDENIS IN BEELD.
De meeste bijdragen in ons tijdschrift zijn geïllustreerd, maar de afgelopen jaargangen was er ook telkens een kort 'rechtsiconografisch' artikel over de omslagillustratie. 'Law and Iconography' is een zich snel ontwikkelend interdisciplinair onderzoeksdomein, waar juristen, historici, rechtshistorici, kunsthistorici en anderen elkaar kruisbestuiven. Nederland was op dit vlak een tijdje trendsetter met het Nederlands Centrum voor Rechtshistorische Documentatie, maar dit initiatief viel helaas stil. In België bereiden in het kader van de Interuniversitaire Attractiepool Justice & Populations verschillende jonge onderzoekers een rechtsiconografisch of -iconologisch proefschrift voor.
Graag doen we een warme oproep om mee te werken aan het boek RECHTSGESCHIEDENIS IN BEELD. Vele historici van recht en instellingen vinden ongetwijfeld een onderwerp: kunstenaarscontracten, kunstgildestatuten, processen over 'verboden' of 'veroordeelde' kunst, het gebruik van machtssymbolen of de representatie van juridische beroepen of gerechtsvoorwerpen zoals de rechtershamer of de gerechtsroede, de rol van kleuren in het recht, de illustratie van juridische handboeken, de decoratie van gerechtsplaatsen, spotprenten in de pers enz.
Alle voorstellen, van de commentaar over één tekening tot een exhaustieve chronologische studie van een ruim thema, zijn hartelijk welkom!
We zien jullie mail tegemoet,
De kernredactie van Pro Memorie,
Louis Berkvens, hoofdredacteur Nederland (Louis.Berkvens@maastrichtuniversity.nl)
Georges Martyn, hoofdredacteur Vlaanderen (Georges.Martyn@ugent.be)
Paul Brood (p.brood@planet.nl)
Met vriendelijke groeten
Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST, Sebastiaan VANDENBOGAERDE & Maarten VANKEERSBILCK
|
1. Recente Publicaties
|
- EL BEHEIRI, Nadja, Das regimen morum der Zensoren. Die Konstruktion des römischen Gemeinwesens, Berlin, Duncker & Humblot, 2012, 172 p.
Ziel des regimen morum der Zensoren war die Festlegung des die römische Republik tragenden Wertekonsenses. Das von Theodor Mommsen bei der Schaffung seines »Römischen Staatsrechts« angewendete System ist durch die Übertragung des institutionellen Ansatzes auf historische und literarische Quellen gekennzeichnet.Die Autorin setzt sich in einem ersten Teil mit dem systematischen Ansatz von Theodor Mommsen und dessen Überarbeitung auseinander. Der zweite Teil stellt die Entwicklung der Kompetenz des regimen morum von ihrem Entstehen im ausgehenden vierten vorchristlichen Jahrhundert bis zu ihrem Niedergang gegen Ende der Republik dar. Die Auslegung der Quellen unter einem realistisch-historischen Gesichtspunkt zeigt, dass eine Wechselwirkung zwischen gesellschaftlichen Gegebenheiten und Rechtsinstitution besteht. Eine dynamische Konzeption der Institution soll eine unbefangene Auslegung der Quellen und das für jede staatsrechtliche Bearbeitung unentbehrliche systematisch-institutionelle Denken in Einklang bringen.
|
|
- DE KOSTER, Margo, LEUWERS, Hervé, LUYTEN, Dirk, ROUSSEAUX, Xavier (eds.), Justice in Wartime and Revolutions. Europe, 1795-1950, (Justice & Society 6), Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2012, 376 p.
De acta van het colloquium ‘Justice in Wartime and Revolutions’ zijn verschenen.
In september 2011 organiseerde het SOMA samen met het Centre d’Histoire du Droit et de la Justice (UCL) in het kader van de interuniversitaire attractiepool ‘Sociopolitieke geschiedenis van de Belgische justitie’ een internationaal colloquium over justitie in periodes van oorlog en revolutie. De acta van dit colloquium zijn verschenen.
De bundel ‘Justice in Wartime and Revolutions Europe, 1795-1950’, uitgegeven in de reeks Justice and Society van het Algemeen Rijksarchief, telt 376 bladzijden. In twintig bijdragen gaan Belgische en buitenlandse specialisten in op verschillende aspecten van de werking van de justitie in periodes van oorlogen en revoluties van de Franse revolutie tot 1950. Veel aandacht gaat uit naar de beide wereldoorlogen. Uiteenlopende kwesties en actoren komen aan bod, onder meer de werking van het militaire gerecht tijdens de Eerste Wereldoorlog, volksjustitie in revolutionaire periodes en de betekenis van het internationaal recht. Verder wordt gefocust op specifieke groepen en actoren zoals politiemensen, kinderen of juristen actief in internationale netwerken. Een aantal bijdragen is comparatief opgevat. De bundel kan besteld worden bij lieve.maes@cegesoma.be en kost 15 € + verzendingskosten.
|
|
- European Supreme Courts: A portrait through History, London, Third Millennium Publishing, 2013, 288 p.
European Supreme Courts: A Portrait through History
introduces the largely forgotten history of our common
European legal past. It is no exaggeration to state that
the legal profession and legal education was much
more 'European' 300 or 500 years ago than it is today.
Europe knows many different national legal systems with
profound differences between countries with regard to
national legal traditions, legal history, and the organisation
and training of the judiciary. Until the French Revolution
and its aftermath, ancien régime Europe was divided among
dynastic monarchies, each with a legal system of supreme
courts. These courts functioned remarkably well in terms of
their organisation, standard procedures and the legal certainty
they were able to offer by means of case law.
These supreme courts as highest court of appeal shared
similar principles: legal unity and security; the independence
of the judiciary; the protection of citizens; and a role in
both maintaining and promoting peace processes. The rise
of nationalism and the nation-state from the beginning of
the 19th century, and the totalitarian systems in the 20th,
greatly influenced the common European legal culture and
court procedures. In the 19th century individual nationstates
developed their own national closed systems, while the
totalitarian disasters of the 20th century raised huge questions
about the individual nation-state model, and propelled the
notion of supranational justice based on concepts of universal
human rights and laws enshrining universal legal principles
onto centre stage.
Today, Europe's citizens, lawyers, judges, and governments share
access to the same European courts: the European Court of Human
Rights in Strasbourg and the Court of Justice of the European Union
in Luxembourg. At these courts judges from various nationalities
and national legal systems wear the same robes, apply the same law
and speak the same language. Their case law is applicable across
Europe. Although much has been accomplished in the 60 years
since the establishment of the Council of Europe and the European
Convention on Human Rights, the break with the European legal
heritage at the beginning of the 19th century has yet to be overcome
completely. Nevertheless, the fact that judges from many different
countries, languages and legal systems are able to deliver justice and
earn respect is a remarkable achievement. It is no coincidence that
the European courts work relatively smoothly, while at the same
time other European projects are highly debated, fragile and often
lack public support.
|
|
- VERSTRAETE, Jan, Het grote verzwijgen. Een schets van het leven van Edgar Boonen, Brugge, Die Keure, 2013, 252 p.
Op 19 juni 1970 werd Edgar Boonen tot stafhouder van de orde van advocaten te Antwerpen
verkozen. 25 jaar eerder was hij nochtans door de tuchtraad van diezelfde orde van
het tableau geschrapt. Een gebeurtenis waarover de Antwerpse balie een zedig stilzwijgen
bewaart. Daardoor werd Boonen over de jaren heen door de enen als een hardleerse nazi en
zelfs antisemiet beschouwd, door anderen als het slachtoffer van een vooroorlogs idealisme.
Jan Verstraete, zelf gewezen stafhouder van de Antwerpse balie, zorgt met het boek 'Het
grote verzwijgen' voor opheldering.
Op basis van het archief van Boonen en dat van één van zijn verdedigers voor de raad schetst
de auteur de ware gebeurtenissen en brengt hij het echte levensverhaal van Edgar Boonen.
De studententijd van Boonen, de woelige oorlogsjaren, zijn baanbrekend werk als advocaat
en auteur, zijn culturele interesses, … Aan de hand van unieke documenten zorgt Jan Verstraete
voor een boeiend en meeslepend portret van één van de belangrijkste mannen uit de
naoorlogse geschiedenis van de Antwerpse balie.
De auteur
Jan Verstraete is gewezen stafhouder van de Antwerpse balie. Hij publiceerde voordien
reeds enkele werken die betrekking hebben op de geschiedenis van de orde van advocaten te
Antwerpen en van de Vlaamse Conferentie.
|
|
2. Call For Papers
Max Planck Summer Academy for Legal History 2013 - Global Perspectives on Legal History (Frankfurt, 29 juli - 16 augustus 2013).
Transnationale geschiedschrijving wint aan belang en deze wereldwijde perspectieven bieden de rechtsgeschiedenis nieuwe uitdagingen en kansen. Tijdens verschillende lezingen en workshops zullen deelnemers aan de Summer Academy nadenken over verschillende concepten en modellen om deze uitdagingen te benaderen. Het doel is om hen bewust te maken van deze perspectieven en hen in staat te stellen om het discours over transnationale geschiedschrijving kritisch te analyseren. Meer informatie over deze Summer Academy zal bekend worden gemaakt op de website van het MPI.
Zij die interesse hebben om deel te nemen kunnen een voorstel indienen tot 15 maart 2013. Eind april wordt bekend gemaakt of uw voorstel al dan niet werd aanvaard.
|
|
3. Kalender
Op vrijdag 7 maart 2013 om 16 u verdedigt de heer Jonas Braekevelt in Gent zijn doctoraat met als titel: "Un prince de justice: Vorstelijke wetgeving, soevereiniteit en staatsvorming in het graafschap Vlaanderen tijdens de regering van Filips de Goede (1419 - 1467)". U wordt hierop allemaal van harte uitgenodigd.
Procesdossiers uit het ancien régime bevatten een schat aan informatie over de maatschappij van de 16de, 17de en 18de eeuw. Vroegmoderne procesdossiers bieden een unieke kijk op talloze conflicten, zowel voor de geschiedenis van individuen en families als voor veranderende sociale verhoudingen tussen institutionele spelers (dorpen, heren, edellieden, steden, kerken, abdijen, ambachten, ondernemers…). Ze bevatten o.m. de getuigenissen – en de gesproken woorden – van alle lagen van de bevolking, maar ook tekeningen, kaarten, plattegronden en soms zelfs voorwerpen die fungeerden als bewijsmateriaal. Deze bronnen lenen zich dus bij uitstek voor microgeschiedenis en vertooganalyse. Maar door meerdere processen over een langere termijn te bestuderen kunnen ook wisselende allianties en verschuivende machtsverhoudingen boven water komen.
De studiedag ‘Het pleit is in den zak’! Procesdossiers uit het ancien regime en hun perspectieven voor historisch onderzoek’ wil nieuw licht werpen op de geschiedenis van de Nieuwe Tijd. Alles gaat door in het Algemeen Rijksarchief, Ruisbroekstraat 8, Brussel. Via Leatizia.Puccio@arch.be kan u uw deelname aan deze studiedag bevestigen. Het aantal plaatsen is beperkt, wees dus snel.
- 15 - 16 Maart 2013 - Colloquium 'Juries and Laymen in European Legal History' (Gent)
Na bijna een half jaar in België te hebben verbleven wordt het verblijf van professor Heikki Pihlajamäki in het kader van de internationale Francqui leerstoel afgesloten met een colloquium dat doorgaat op 15 en 16 maart aanstaande. Met deze bijeenkomst wordt hem ook de Medaille van de Universiteit Gent overhandigd. Meer informatie kan u bekomen via Heikki.Pihlajamaki@Helsinki.Fi.
- 15 Maart 2013 - Doctoraatsverdediging Kim Hoofs 'Doorbreking van de natrekking in rechtsvergelijkend perspectief' (Maastricht - Nederland)
Kim Hoofs nodigt u van harte uit om haar promotieplechtigheid bij te wonen in de Aula van de Universiteit van Maastricht (Minderbroedersberg 4-6). Alles gaat door op vrijdag 15 maart 2013 om 14u en aansluitend is er een receptie in de nabijgelegen Refter. U wil nog wat meer informatie of uw komst melden, dan kan dat via verdediging.kimhoofs@gmail.com.
- 22 Maart 2013 - “The Legal Status of Tradespeople in Ancient Rome” (Edinburgh - Groot-Brittannië)
Aan het Centre for Legal History van de universiteit van Edinburgh zal op 22 maart a.s. dr. Gérard Minaud een presentatie verzorgen voor de Edinburgh Roman Law Group. Deze start vanaf 17u30 in de Lorimer Room, Old College, University of Edinburgh. Er is ook een diner voorzien “aux frais des participants”. Het wordt daarom op prijs gesteld mocht u zich willen aanmelden via dr. Paul du Plessis (e-mail: p.duplessis@ed.ac.uk, postduif: School of Law, Old College, South Bridge, Edinburgh, EH8 9YL, U.K.; telefoon (0)131 6509701).
Sinds 1804 zijn de artikelen 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek inzake burgerlijke foutaansprakelijkheid zo goed als ongewijzigd gebleven. Nochtans heeft de samenleving in de afgelopen twee eeuwen fundamentele socio-economische veranderingen ondergaan. De traditionele landbouweconomie van weleer heeft plaats gemaakt voor een hoogtechnologische, (post-)industriële samenleving. De klassieke aquiliaanse aansprakelijkheidsprincipes gebaseerd op de begrippen fout, schade en oorzakelijk verband zijn dan wel diep in de romanistische rechtstraditie geworteld, toch hebben ze schijnbaar moeiteloos de maatschappelijke evoluties overleefd.
Nader onderzoek reveleert echter al snel dat het moderne buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht ondanks de zeer beperkte tussenkomsten van de wetgever een fascinerende evolutie ondergaan heeft, die verder gaat dan de evolutieve interpretatie van de begrippen fout, schade en oorzakelijk verband. Dat blijkt vooral uit de evolutie van de verhouding tussen het gemene aansprakelijkheidsrecht en andere, specifiekere rechtsdomeinen. Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht lijkt wel het juridisch vangnet bij uitstek te zijn. Met zijn ruime interpretatiemogelijkheden heeft het steeds opnieuw een primair juridisch kader geboden om nieuwe maatschappelijke fenomenen te ondervangen, maar het is ook een flexibel alternatief gebleken wanneer de bestaande wetgeving te star of te weinig efficiënt is. Het stijgend aantal burgerlijke dossiers dat de straf(proces)rechtelijke euvels wil omzeilen zijn daarvan een treffende illustratie. Mettertijd lijkt zich zelfs een steeds verder gaande economisering gemanifesteerd te hebben, waarbij schade steeds meer in kwantitatieve termen gedacht wordt en causaliteit een steeds ruimere interpretatie gekregen heeft, wat voor een groei aan exoneratiebedingen en een bloeiende verzekeringssector gezorgd heeft.
De intrinsieke flexibiliteit van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht is in de afgelopen twee eeuwen ook een zwakte gebleken. Het is als gemeenrechtelijk instrument vaak onvoldoende efficiënt of zelfs contraproductief gebleken bij de opkomst van bepaald socio-economische fenomenen. Een wetgevend ingrijpen was dan ook vaak noodzakelijk om de onzekerheid of de beperkingen van het burgerlijke aansprakelijkheidsrecht te overstijgen. Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht is dan een springplank naar een nieuwe rechtstak geweest. Dergelijke juridisering, waarbij een specifieke rechtsmaterie een verzelfstandiging doormaakt om tegemoet te komen aan nieuwe sociaal-economische noden en verwachtingen, ligt dan ook ten grondslag aan de ontwikkeling van recente rechtstakken zoals het sociaal recht of het milieurecht, die zo treffende illustraties zijn van de manier waarop de industrialisering van de samenleving nieuwe rechtsmateries gecreëerd heeft.
In het buitenland heeft het onderzoek over dit thema de laatste jaren een hoge vlucht genomen. Er kan in dit verband verwezen worden naar ‘The European Legal Development Project’ (http://www.eld.law.cam.ac.uk/), wat geleid heeft tot de publicatie van het lijvige ‘Comparative Studies In The Development Of The Law Of Torts In Europe’ (2010) onder leiding van professor David Ibbetson uit Cambridge. Ons land kwam in deze rechtsvergelijkende rechtshistorische studie echter niet voor, waarschijnlijk omdat men er van uit ging dat ons land te vereenzelvigen valt met grote buur Frankrijk. Dit contactforum van het Comité Rechtsgeschiedenis van de Koninklijk Vlaamse Academie van België wil een aanzet geven om deze lacune op te vullen en brengt daarom een aantal historici, rechtshistorici en specialisten van het hedendaags aansprakelijkheidsrecht samen. Na een inleiding over de ontwikkeling van het pre-modern aansprakelijkheidsrecht bieden verschillende onderzoekers voorbeelden over hoe het aansprakelijkheidsrecht in de 19de, de 20ste en de 21ste eeuw gereageerd heeft op nieuwe sociaal-economische fenomenen. Op deze manier wil de studiedag een platform aanbieden dat niet alleen verschillende vorsers samenbrengt, maar ook concrete historische voorbeelden geven voor een meer conceptuele bevraging van de positie van het aansprakelijkheidsrecht in zijn verhouding tot andere rechtsdomeinen.
Het programma is vanaf nu consulteerbaar. Deelname is gratis, maar vooraf inschrijven is verplicht. Dat kan via
https://tokyoap2.ugent.be/eventManager/events/CongresREVangnet
Eventuele vragen kan u richten naar Bruno.Debaenst@ugent.be of Bram.Delbecke@kuleuven-kulak.be.
300 Jaar geleden werd de Vrede van Utrecht gesloten. Naar aanleiding van deze verjaardag organiseert de vakgroep geschiedenis van de universiteit van Utrecht in samenwerking met de Dutch Society for Eighteenth-century studies een internationaal colloquium van 24 tot en met 26 april 2013. U kan op de officiële website het programma bekijken en u registreren.
Op vrijdag 26 april as. zal te Nijmegen in een zaal van de Rechtenfaculteit van de Radboud Universiteit de plechtige overhandiging aan prof. Chris Coppens geschieden van het eerste exemplaar van de bundel 'Recto ordine procedit magister. Liber amicorum E.C. Coppens, (= Iuris Scripta Historica 28, Wetenschappelijk Comité voor Rechtsgeschiedenis van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten)'. Brussel 2012. De bijeenkomst zal 's middags plaatsvinden en is voor alle belangstellenden vrij toegankelijk.
Tot genoegen van de organisatoren heeft prof. dr. Gero Dolezalek, de voorganger van de heer Coppens op diens leerstoel en één der auteurs van het Liber Amicorum, zich bereid verklaard bij deze gelegenheid een voordracht te houden over een passend thema uit de Schotse of uit de Zuid-Afrikaanse rechtsgeschiedenis.
Tot slot van dit treffen zal de 'geadresseerde' van het Vriendenboek, prof. Chris Coppens een korte voordracht houden, getiteld 'Een Levend Wezen'. Dit is de vertaling van het eerste woord van het door hem lange jaren bestudeerde canoniekrechtelijke traktaat met de naam 'Animal est Substantia'. Behalve dit traktaat zal ook het belang van het canoniek recht voor de rechtsontwikkeling in Europa aan de orde komen. Na afloop van de bijeenkomst zal het glas geheven kunnen worden op het welzijn van Chris Coppens en zijn dierbaren.
Het programma is sinds kort ook online beschikbaar.
Als contactpersoon voor deelnemers aan, of belangstellenden in, deze feestelijke middag zal optreden mevr. A.H.M. van Os, Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Bureau in- en externe betrekkingen.
E-mail: a.vanos@jur.ru.nl
tel. 024-3616044, bezoekadres:Thomas van Aquinostraat 6, 6525 GD Nijmegen
postadres: Postbus 9049, 6500 KK Nijmegen
- 29 november 2013 - Internationale studiedag 1713 in Ieper.
Internationale studiedag naar aanleiding van de driehonderste verjaardag van de Vrede van Utrecht en het vastleggen van de Frans-Belgische grens. Het (voorlopige) programma kan u hier vinden.
|
| |
|
4. Varia
|
Met vriendelijke groet,
Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Sebastiaan Vandenbogaerde,
Maarten Vankeersbilck.
M.m.v.
Wim Decock
Frederik Dhondt
Alain Wijffels
|
Wilt U bepaalde vragen, mededelingen of aankondigingen van congressen, boeken e.d. over rechtsgeschiedenis of Romeins recht via deze lijst laten verspreiden , mail dan naar een van de editors:
Dirk Heirbaut
Bruno Debaenst
Sebastiaan Vandenbogaerde
Maarten Vankeersbilck
De voorgaande nieuwsbrieven kan U vinden op: www.rechtsgeschiedenis.be
Deze boodschap is U toegezonden omdat uw emailadres voorkomt in de lijst van ca. 400 rechtshistorische belangstellenden die bijgehouden wordt door het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent. Komt uw naam bij vergissing in deze lijst voor en wilt U geen verdere mails over rechtsgeschiedenis ontvangen, stuur dan een e-mail naar de redactie. Uw naam zal dan uit de lijst verwijderd worden. Mogen wij de abonnees van de nieuwsbrief vragen steeds de wijziging van hun emailadres mee te delen.
|
