• Canon law, moral theology and conflict resolution in the Early Modern Period (Frankfurt-am-Main - 28 februari - 1 maart 2013)

The past decade has seen an increasing interest among legal historians, jurists, philosophers, theologians and historians of economic thought in alternative modes of conflict resolution, canon law, and moral theology in the early modern period, e.g. the School of Salamanca. Therefore, the LOEWE-Junior Research Group would like to invite young scholars working in these fields to the Max-Planck-Institute for Legal History for a workshop and dialogue among peers.

The workshop will be organized from 28 February through 1 March 2013 at the Max-Planck-Institute for Legal History in Frankfurt am Main. The main idea behind the workshop is to bring together doctoral students and post-doctoral researchers working on dispute settlement in the early modern period, late scholasticism, canon law, moral theology or similar topics. The workshop is intended to be international and interdisciplinary in nature, so that a dialogue which goes beyond national and disciplinary frontiers can be created. Participants will have 30 minutes to present their research, followed by an open discussion of half an hour.

Candidates are invited to apply for the workshop until 15 November 2012. Travel expenses and accommodation will be covered by the organization. Please send a CV along with a short description of your research project to Dr Wim Decock (decock@rg.mpg.de). Presentations can be made in German or in English. For further questions and enquiries, do not hesitate to contact Dr Wim Decock.

To foster dialogue among participants, successful applicants will be expected to submit a paper or at least a detailed table of contents and an abstract of their research project by 1 February 2013.

 

• 'Het pleit is in den zak'! Procesdossiers uit het Ancien Regime en hun perspectieven voor historisch onderzoek (Brussel - 11 maart 2013)

Procesdossiers uit het Ancien Régime bevatten een schat aan informatie over de maatschappij van de 16de, 17de en 18de eeuw. Ze kunnen daarom zeker een nieuw licht werpen op de geschiedenis van de Nieuwe Tijd. Vroegmoderne procesdossiers bieden een unieke kijk op talloze conflicten, zowel voor de geschiedenis van individuen en families als voor veranderende sociale verhoudingen tussen institutionele spelers (dorpen, heren, edellieden, steden, kerken, abdijen, ambachten, ondernemers…). Ze bevatten o.a. de getuigenissen – en de gesproken woorden – van alle lagen van de bevolking, maar ook tekeningen, kaarten, plannen en soms zelfs voorwerpen die fungeerden als bewijsmateriaal. Deze bronnen lenen zich dus bij uitstek voor microgeschiedenis en vertooganalyse. Maar door meerdere processen over een langere termijn te bestuderen kunnen ook wisselende allianties en verschuivende machtsverhoudingen boven water komen.

Procesdossiers zijn lange tijd verwaarloosd door de archivistiek, en daarmee ook door het historisch onderzoek. Eén van de redenen hiervoor is de enorme massa aan bewaarde dossiers. Op dit moment wachten nog honderden meters dossiers zowel van lokale schepenbanken, als van hogere instanties (Raad van Brabant, Raad van Vlaanderen, Grote Raad van de Nederlanden te Mechelen, 'Souveraine Justice des Échevins de Liège', Rijkskamergerecht te Wetzlar,...) op inventarisatie. Daarnaast vinden we ook nog vele procesdossiers in de archieven van families, kerken, ambachtsgilden,… Voor de geschiedenis van de Nieuwe Tijd vormen procesdossiers duidelijk de belangrijkste nog niet ontgonnen goudmijn.

Vanaf de 19de eeuw zijn verschillende inventarisatieprojecten op touw gezet, die nog niet werden afgerond. Sinds enkele jaren heeft de inventarisatie van procesdossiers een nieuwe adem gevonden. Meerdere inventarissen met dezelfde beschrijvingsmethode werden gepubliceerd, en diverse projecten zijn momenteel lopende in de archieven van Anderlecht, Brussel, Gent en Luik. Uiteraard blijven nog vele methodologische en historische vragen open met betrekking tot de processen.
Wat zijn de mogelijkheden en de beperkingen van deze bron? Hoe toegankelijk was de rechtspraak tijdens het Ancien Régime en hoe evolueerde dit van de 16de tot de 18de eeuw? Wat was de rol van arbitrage, bemiddeling of lobbying? Welke interacties bestonden tussen lokale overheden, provinciale justitieraden en het centrale niveau? Reflecteerden processen louter de bestaande wetgeving of gaven ze soms ook aanleiding tot het uitvaardigen van specifieke ordonnanties? Hoe verklaren we de merkwaardige daling van de procesdrift (de zgn 'great litigation decline') die in de loop van de 18de eeuw voor verschillende rechtbanken kon worden vastgesteld?

Voorstellen voor bijdragen (voorlopige titel en maximum 1 pagina) zijn welkom vóór 1 november 2012 bij:

Laetizia PUCCIO
Rijksarchief te Luik
rue du Chéra, 79
4000 Luik
laetizia.puccio@arch.be

De studiedag heeft twee belangrijke doelstellingen:

• de aandacht vestigen op reeksen procesdossiers die recent werden geïnventariseerd of waarvan de inventarisatie lopende is
• de uiteenlopende mogelijkheden belichten die deze bronnen bieden voor het historisch onderzoek (geschiedenis van het recht, de rechtspraak, het geweld en de criminaliteit maar ook de economische, sociale en culturele geschiedenis, de mentaliteitsgeschiedenis, de geschiedenis van het milieu, de publieke opinie, het dagelijks leven, taalkunde en toponymie enz.)
  

Met deze oproep zoeken we daarom bijdragen over de volgende onderwerpen:

• de bronnen, de context waarin deze tot stand zijn gekomen, en de specifieke eigenschappen van reeksen procesdossiers;
• de methodologie en het gebruik van deze bronnen, de perspectieven voor het onderzoek die ze bieden;
• case-studies die de rijkdom en het historisch belang van de bronnen illustreren.

De handelingen van de studiedag zullen worden gepubliceerd door het Rijksarchief.

 

• Vangnet of springplank? Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht in een moderne samenleving (1804-heden) - (Brussel 29 maart 2013)

  Sinds 1804 zijn de artikels 1382 en volgende van het Burgerlijk Wetboek inzake burgerlijke foutaansprakelijkheid zo goed als ongewijzigd gebleven. Nochtans heeft de samenleving in de afgelopen twee eeuwen fundamentele socio-economische veranderingen ondergaan. De traditionele landbouweconomie van weleer heeft plaats gemaakt voor een hoogtechnologische, (post-)industriële samenleving. De klassieke aquiliaanse aansprakelijkheidsprincipes gebaseerd op de begrippen fout, schade en oorzakelijk verband zijn dan wel diep in de romanistische rechtstraditie geworteld, toch hebben ze schijnbaar moeiteloos de maatschappelijke evoluties overleefd.
  Nader onderzoek reveleert echter al snel dat het moderne buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht ondanks de zeer beperkte tussenkomsten van de wetgever een fascinerende evolutie ondergaan heeft, die verder gaat dan de evolutieve interpretatie van de begrippen fout, schade en oorzakelijk verband. Dat blijkt vooral uit de evolutie van de verhouding tussen het gemene aansprakelijkheidsrecht tot andere, specifiekere rechtsdomeinen. Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht lijkt wel het juridisch vangnet bij uitstek te zijn. Met zijn ruime interpretatiemogelijkheden heeft het steeds opnieuw een primair juridisch kader geboden om nieuwe maatschappelijke fenomenen te ondervangen, maar het is ook een flexibel alternatief gebleken wanneer de bestaande wetgeving te star of te weinig efficiënt is. Het stijgend aantal burgerlijke dossiers dat de straf(proces)rechtelijke euvels wil omzeilen zijn daarvan een treffende illustratie. Mettertijd lijkt zich zelfs een steeds verder gaande economisering gemanifesteerd te hebben, waarbij schade steeds meer in kwantitatieve termen gedacht wordt en causaliteit een steeds ruimere interpretatie gekregen heeft, wat voor een groei aan exoneratiebedingen en een bloeiende verzekeringssector gezorgd heeft.
  De intrinsieke flexibiliteit van het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht is in de afgelopen twee eeuwen ook een zwakte gebleken. Het is als gemeenrechtelijk instrument vaak onvoldoende efficiënt of zelfs contraproductief gebleken bij de opkomst van bepaald socio-economische fenomenen. Een wetgevend ingrijpen was dan ook vaak noodzakelijk om de onzekerheid of de beperkingen van het burgerlijke aansprakelijkheidsrecht te overstijgen. Het buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht is dan een springplank naar een nieuwe rechtstak geweest. Dergelijke juridisering, waarbij een specifieke rechtsmaterie een verzelfstandiging doormaakt om tegemoet te komen aan nieuwe sociaal-economische noden en verwachtingen, ligt dan ook ten grondslag aan de ontwikkeling van recente rechtstakken zoals het sociaal recht of het milieurecht, die zo treffende illustraties zijn van de manier waarop de industrialisering van de samenleving nieuwe rechtsmateries gecreëerd heeft.
  Dit contactforum van de Koninklijke Vlaamse Academie van België wil Belgische onderzoekers samenbrengen om de dynamiek van het moderne aansprakelijkheidsrecht en zijn verhouding tot andere rechtstakken tijdens de afgelopen twee eeuwen beter in kaart te brengen. Zo kan aansluiting gevonden worden bij het buitenlands onderzoek over dit thema, dat de laatste jaren een hoge vlucht genomen heeft. Het beoogt dan ook geen klassieke overzichten van rechtspraak te brengen, maar wil de gelegenheid bieden voor een meer conceptuele bevraging van het aansprakelijkheidsrecht in juridisch en historisch perspectief, die zo vanuit wetenschappelijk oogpunt ook een innovatieve waarde kan bieden. Vele benaderingen zijn dan ook mogelijk, gaande van de bespreking van de ontwikkelingen binnen een specifiek rechtsdomein, een analyse van de ontwikkeling van nieuwe rechtstakken wanneer het buitencontractueel aansprakelijk onvoldoende gebleken is, tot een meer beschouwende analyse van het aansprakelijkheidsrecht als eigensoortige rechtstak.

  Wie wil deelnemen wordt vriendelijk uitgenodigd om voor 1 november 2012 een abstract (max. 400 woorden) en een beknopt curriculum vitae te sturen naar Bruno.Debaenst@ugent.be of Bram.Delbecke@kuleuven-kulak.be. Publicatie van de akten is voorzien. Voor alle andere vragen en opmerkingen, kan men uiteraard ook op deze e-mailadressen terecht.

• Malcontenten van de moderniteit. Het politiek misdrijf en de bescherming van de politieke structuren in België (1831 - 2013) - (Kortrijk, 5 juni 2013)

De Belgische grondwet van 1831 voorzag een bijzonder regime voor politieke misdrijven. Enkel een volksjury mocht ze beoordelen en een proces kon slechts achter gesloten deuren gehouden worden na een unanieme beslissing van het hof. De bekommernis om zij die de institutionele structuren in vraag stelden of aanvielen, was geïnspireerd door het Franse recht en de notie politiek misdrijf was wezenlijk verbonden met de moderniteit. Het contrast met de strenge aanpak van majesteitsschennis in het Ancien Régime was zonder meer significant. Ook later in de negentiende eeuw voorzag men bijkomende gunstmaatregelen voor politieke delinquenten, blijkens de invoering van een exceptie in het uitleveringsrecht (1833) of de introductie van een bijzonder gevangenisregime (1867). In de loop van de negentiende eeuw creëerden verschillende gelegenheidswetten nieuwe politieke delicten, maar over de relevantie van de jurywaarborg groeide ook twijfel. De beide wereldoorlogen zijn sleutelmomenten gebleken. Na WO I werden verschillende gunstmaatregelen teruggeschroefd en de politieke processen in de nasleep van WO II werden zelfs niet meer voor de jury, maar voor de krijgsgerechten gebracht. Vandaag de dag is de jurywaarborg voor politieke misdrijven dode letter, want in de naoorlogse periode zijn er geen politieke zaken meer voor assisen gekomen.
Dit colloquium wil de opkomst en de uitholling van het politiek misdrijf als strafrechtelijk concept in België verder onderzoeken. Daarom wordt er gefocust op drie centrale thema's:

- Het ontstaan van het politiek misdrijf als juridisch concept: Wat was de filosofie achter het uitzonderingsregime voor politieke misdrijven? Wie verdedigde deze ideeën en in welke politieke milieus gebeurde dat? Hoe verhield dit zich tot de notie majesteitsschennis van het Ancien Régime? Welke buitenlandse invloeden speelden een rol en hoe zijn ze in België gerecipieerd?
- De ontwikkeling en invulling van het politiek misdrijf in de rechtspraktijk: Welke misdrijven heeft men onder deze algemene noemer ondergebracht en welke niet? Welke evolutie kan men daarin onderscheiden en wat zegt dit over de toenmalige politieke ontwikkelingen? Hoe zat het met de verschillende negentiende-eeuwse gelegenheidswetten? Hoe zat het met het uitleveringsrecht of het gevangenisregime in politieke zaken?
- De uitholling van het politiek misdrijf: Op welke manieren hebben de autoriteiten geprobeerd om de jurywaarborg te omzeilen? Welke maatregelen schroefden het negentiende-eeuwse regime terug ? Op welke manier en waarom worden hedendaagse politieke thema's, zoals terrorisme of hate crime, niet als politieke misdrijven gekwalificeerd? Wat zegt dit over de evolutie van de politiek-institutionele structuren?
Onderzoekers die willen deelnemen worden vriendelijk uitgenodigd om voor 31 december 2012 een abstract (max. 400 woorden) en een beknopt curriculum vitae te sturen naar Bram.Delbecke@kuleuven-kulak.be. Lezingen kunnen zowel in het Nederlands, het Frans als in het Engels gehouden worden. Publicatie van de akten is voorzien. Voor alle andere vragen en opmerkingen, kan men uiteraard ook op dit e-mailadres terecht.