nieuwsbrief rechtsgeschiedenis - Mei 2012

www.rechtsgeschiedenis.be
Recente Publicaties - Call For Papers - Kalender - Varia
 

Woord Vooraf

 

Beste lezer,


Als elk proefschrift een nieuwe stap vooruit betekent voor de rechtsgeschiedenis, dan is de afgelopen maand toch wel een grote sprong voorwaarts gemaakt. Op 20 april verdedigde Aude Hendrick haar proefschrift over de plechtige redes die de Belgische procureurs-generaal in de negentiende eeuw hielden bij de opening van het gerechtelijke jaar. Deze 'mercuriales' bieden een unieke kijk op wat de hoogste magistraten van het land toen bezig hield en zijn alleen al daarom de moeite waard. Het proefschrift van Aude Hendrick is echter niet exclusief voor zij die over het Belgische recht tijdens de negentiende eeuw werken. Elke andere rechtshistoricus is al evenzeer gebaat bij de lectuur ervan. Aude werkte immers interdisciplinair en gebruikte ter analyse van haar bronnenmateriaal software voor de statistische analyse van teksten (het programma Hyperbase). De gevaren bij dergelijke nieuwe methoden zijn groot. Mathematische methoden zijn niet meteen spek voor de bek van de gemiddelde rechtshistoricus. Wie ze wel benut, bezondigt zich vaak aan een onbegrijpelijk taalgebruik. Doorploetert een lezer dat, dan blijkt op het einde dat het sop de kool niet waard is omdat het onderzoek ondanks alles niet verder gaat dan wat al duidelijk was voor het gezond verstand. In het proefschrift van Aude Hendrick daarentegen kan de rechtshistoricus een mooi, begrijpelijk en vooral overtuigend voorbeeld vinden van een methodologie die echt een meerwaarde biedt en die voor ons allemaal zinvol is, want welke rechtshistoricus werkt er nu niet met teksten. Ieder van ons kan winnen bij een methodologie die leert wanneer woorden in een bepaald deel van een corpus frequenter zijn dan in andere, die relaties tussen woorden en teksten in kaart brengt, die de afstanden tussen teksten visualiseert, die toelaat te zien wanneer iemand andermans stijl en terminologie overneemt etc. We willen hier dan ook Aude warm oproepen om niet alleen haar proefschrift zo vlug mogelijk te publiceren, maar ook een algemene inleiding tot haar methodologie (zeker gezien haar grote talent om een en ander begrijpelijk voor te stellen). Rechtshistorici hoeven daarom niet allemaal haar pad in te slaan, maar het is altijd nuttig te weten dat zij een nieuwe weg gebaand heeft waar anderen nu met meer gemak kunnen volgen.

Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST & Sebastiaan VANDENBOGAERDE

 

1. Recente Publicaties
  • BERKVENS, A.M.J.A.; HALLEBEEK, J. en SIRKS, A.J.B., Het Franse Nederland: de inlijving 1810 - 1813. De juridische en bestuurlijke gevolgen van de 'Réunion' met Frankrijk, Hilversum, Uitgeverij Verloren, 2012, 207 p.

Met de inlijving van het Koninkrijk Holland in 1810 bij het Franse keizerrijk brak een periode van grote veranderingen aan. In zeer korte tijd werd Nederland geconfronteerd met de Franse wetgeving, rechtspraak, bestuur, politie en het belastingsysteem. Het leger, al gereorganiseerd, werd deel van het Franse leger, met de dienstplicht. De economie werd ondergeschikt gemaakt aan de economische blokkade van Groot-Brittannië. De Kaapkolonie werd ingelijfd bij het Britse rijk. Na 1813 bleef in Nederland veel behouden en daarmee bleef ook de Franse invloed bestaan.

Inhoud: A.J. HALLEBEEK/A.J.B. SIRKS, Inleiding D. HEIRBAUT, De Franse overheersing in België B. DÖLEMEIJER, Frans Recht in Noord-Duitsland. De inlijving van de noordwestelijke gebieden van Duitsland bij het Franse keizerrijk M. VAN DER BURG, De integratie van Kaap de Goede Hoop in het Britse rijk, ca. 1795-1825 O. VAN NIMWEGEN, Van oude naar nieuwe armee: de totstandkoming van het Bataafse leger (1751-1799) H. AMERSFOORT, Dienstplicht en de modernisering van Nederland, 1810-1813 S. FABER, Straffen in Nederland sedert 1811 F. BRANDSMA, 'De Hollanders bezien alles wat uit Frankrijk komt met afgunst'. Over de invoering en toepassing van de Code Napoléon in Nederland A.J.B. SIRKS, De gevolgen van de inlijving van Nederland bij het Franse Keizerrrijk in 1810 voor handel en nijverheid O. YDEMA, Het Algemeen Stelsel van 1805 en de invoering van Franse belastingen in Holland

 

  • VAN DER STEUR, A.G., Catalogus 34: Criminaliteit en justitie; verkoopcatalogus van een collectie boeken, brochures en prenten op het gebied van criminaliteit, misdaad en strafrecht, voornamelijk in Nederland in de loop der eeuwen, Haarlem, 2012, 655 p.

Begin februari 2012 werd te Haarlem de nieuwe catalogus van Antiquariaat A.G. van der Steur gepresenteerd. De catalogus is vooral gericht op strafzaken en dergelijke betreffende (Nederlandse) personen.
Het begrip ‘criminaliteit’ is in deze catalogus ruim genomen; daarom zijn ook publicaties verwerkt over zigeuners, homoseksuelen, afvallige predikanten e.d. groepen die in hun tijd door sommigen als crimineel werden beoordeeld.
De beschrijvingen van de vele honderden nummers bestaan uit een standaard titelbeschrijving, bibliografisch formaat, aantal pagina’s, verwijzing naar secundaire literatuur en relevante commentaar betreffende het aangeboden exemplaar. De inhoud is zeer divers. Een volstrekt willekeurige keuze van vijf boeken en prenten die opvallen:
- Claes Jansz. Visscher, '''t Huys teLovensteyn', gravure met twee afbeeldingen van het kasteel en portretten van R. Hogerbeets en H. Grotius'. 1619
- 'Eenvoudigh schuyt-praetje tusschen een Haegenaer en een Rotterdammer. Van saecken die daer onlanghs voorgevallen zijn'. 1672 Onder meer over de moord op de gebroeders De Witt en onlusten in Rotterdam.
- Johannes Hoogvliet, 'Konst om wonden te schouwen en over derzelver doodelykheid te oordelen. Delft 1729. (Forensisch onderzoek in de primitieve fase).
- J.W. Knoop, 'Deductie voor de heeren van de Ridderschap van Overyssel, nopens de zaak van (...) J.D. van der Capellen tot den Poll en de drostendiensten', Kampen 1783. Een essentieel document uit het begin van de patriottenbeweging.
- D.J. Broekhuizen, 'Misdadig Rooms Nederland in woord en beeld en sijfer, of na 25 jaar kinderwetgeving', Den Haag, 1930. De auteur stelt wantoestanden van diefstal tot homoseksuele handelingen in een Haags opvoedingsgesticht aan de kaak.

Bij de indeling op trefwoorden is voorrang gegeven aan de namen van misdadigers, slachtoffers of andere betrokkenen. De meer algemene werken hebben trefwoorden als straf, gevangenis enz. Nieuw in deze catalogus is dat er niet alleen boeken en brochures in voorkomen, maar ook prenten. Vrijwel alle beschreven items zijn gedrukt; slechts een enkel manuscript is opgenomen. De juridische manuscripten uit de voorraad zijn in de loop der jaren al op de website beschreven.

Voor wie zich wil oriënteren: www.vandersteur.nl. Daar zijn alle catalogi op alle woorden te doorzoeken (klikken rechts boven op ‘search’, vervolgens klikken op ‘ILAB-database’).

2. Call For Papers

  • Max-Planck Summer School - Frankfurt (29 juli - 2 augustus 2012)
    Sinds 1997 bestaat voor de jonge generatie doctorandi de "Sommerkurs Europäische Rechtsgeschichte" waarin tijdens een week jonge rechtshistorici van overal uit Europa verzamelen op het Max-Planck-Institut te Frankfurt. De Sommerkurs wordt altijd door een internationaal vermaarde wetenschapper geleid. De bedoeling is om de jongeren met elkaar in contact te brengen en ideeën uit te wisselen. Dit jaar gaat alles door van 29 juli tot 2 augustus onder leiding van prof. dr. Paolo Napoli (EHESS, Paris) en PD dr. Christiane Birr (MPIeR). Tot 20 mei kunnen mogelijke kandidaten aanbevolen worden. Meer informatie via mevr. Nicole Pasakarnis (sommerkurs@rg.mpg.de).

 

  • Recht en rechters in de Lage Landen - Tilburg (13-14 december 2012)

    Het Belgisch-Nederlands rechtshistorisch congres is inmiddels een klassieker in de rechtshistorische wereld in België en Nederland. In 2012 zal het congres plaatsvinden te Tilburg. Het congres wordt georganiseerd volgens de vertrouwde formule.

    Maar tegelijk vormt dit congres ook een gelegenheid om hulde te brengen aan een van onze vooraanstaande collega’s. In 2012 gaat professor Trix van Erp-Jacobs formeel met pensioen als universitair hoofddocent bij de Tilburgse rechtenfaculteit. Trix van Erp-Jacobs is sinds vier decennia verbonden geweest aan deze faculteit en is in al die jaren een sterkhouder geweest van de Brabantse en Nederlandse rechtstgeschiedenis. Sinds 2008 is zij ook bijzonder hoogleraar Oudvaderlands Recht op de leerstoel ingericht door de Stichting Oudvaderlands Recht. Haar onderzoek heeft zich met name gericht op de Brabantse rechtsgeschiedenis en de geschiedenis van rechtsprekende instellingen. Daarom krijgt het Belgisch-Nederlands rechtshistorisch congres in 2012 het thema ‘Recht en rechters in de Lage Landen’ mee, maar abstracts voor papers over alle rechtshistorisch relevante thema’s zijn welkom.

    Wij nodigen u bij deze van harte uit om een abstract voor een paper in te dienen. Wij ontvangen uw abstract (maximaal 400 woorden), vergezeld van een kort academisch curriculum vitae graag voor 1 juni 2012. Stuur het abstract naar r.m.h.kubben@tilburguniversity.edu. Zoals gebruikelijk wordt daarbij voorrang gegeven aan jonge onderzoekers die hun onderzoek willen voorstellen.

    Voor het congres zal geen inschrijfgeld geheven worden. Bij inschrijving kunt u wel aangeven deel te willen nemen aan de lunches op donderdag en vrijdag en het congresdiner op donderdag, waarvoor de kostprijs in rekening gebracht zal worden.
    De voertaal op het Belgisch-Nederlands rechtshistorisch congres is Nederlands, maar wie het Nederlands onvoldoende meester is, mag de voordracht ook in het Engels, Frans of Duits houden. Vermeld een afwijkende taal in uw abstract.
    Het programma, het inschrijfformulier en nadere informatie zullen tijdig via de gebruikelijke media en de website van het Tilburgse departement Publiekrecht, Encyclopedie en Rechtsgeschiedenis (http://www.tilburguniversity.edu/legal-history) bekendgemaakt worden.
 

3. Kalender

De rechtsgeschiedenis omtrent de kolonies zit vandaag enorm in de lift. In navolging van deze trend, organiseert het FSR-FNRS (ULG) samen met Centre d'Histoire du Droit et des Institutions (FUSL) en Centre d'Histoire du Droit et de la Justice (UCL) op vrijdag 4 mei aanstaande een studiedag door met als onderwerp 'Droit et Justice coloniale en Afrique. Traditions, productions, réformes'. Deze bijeenkomst brengt juristen en historici samen die het recht, het bestuur en de juridische praktijk in de kolonies zullen bespreken. Het recht -in de brede zin van het woord- zag zich geconfronteerd met culturele verschillen, lokaal recht en weerstand van de lokale bevolking. De gerechtelijke actoren bevonden zich tussen de (Belgische) overheid enerzijds en de inheemse bevolking anderzijds. Interessant? Consulteer dan zeker het programma. Alles gaat door vanaf 8u45 op de FUSL, in lokaal P61, Kruidtuinlaan 43, 1000 Brussel. Inschrijven is gratis en kan nog steeds via: m.dupont@uclouvain.be.

 

Vanaf heden kan u het programma consulteren en indien het u weet te bekoren kan u zich registreren voor de negende conferentie in deze reeks waarin de Middeleeuwse maatschappij centraal staat. Meer specifiek zal de relatie tussen het toenmalige recht en de afhandeling van conflicten, zowel binnen als buiten de rechtbank , worden belicht. Het doel is om uit te klaren hoe juridische conflicten in verschillende periodes en op verschillende plaatsen werden opgelost. Meerdere thema's komen aan bod zoals de verhouding tussen regelgeving en rechtspraktijk, de geschillenbeslechtende overheden, de verhouding tussen geschreven recht en gewoonterecht en geschillenbeslechting volgens het geleerde recht.

 

  • 18-19 Mei 2012 - International colloquium 'Des Pays à l'Etat, pour une histoire de la souveraineté' (Dijon)

Dit colloquium werd reeds bij de call for papers aangekondigd. Het is nu al mogelijk om u in te schrijven voor deze bijeenkomst via het inschrijvingsformulier. U kan aangeven aan welke dagen u deelneemt en welke maaltijden u nuttigt. Inschrijven kost €50, terwijl het diner op vrijdag €40 kost. Er is eveneens een hotellijst opgesteld ten einde gemakkelijker accomodatie te vinden.

 

Deze bijeenkomst is onderdeel van een project gesteund door de Belgische federale overheid en gecoördineerd door het SOMA. Vandaag zien veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika zich geconfronteerd met de nasleep van dictaturen, (burger)oorlogen, repressie en onnoemelijk veel bloedvergieten. Ten einde een stabiele maatschappij op te bouwen, ontwikkelden deze landen zogenaamde 'Transitional Justice Strategies" om het traumatische verleden te verwerken. In Europa kreeg men in de periode 1945-2000 ook met dergelijke vraagstukken te maken. Deze lange periode stelt ons in staat om de evoluties en de effecten van transitional justice te bekijken. Een team van vijftien historici en politieke wetenschappers hebben negen Europese landen van naderbij bekeken. De initiator van het project, Luc Huyse, maakte op basis daarvan een algemeen verslag waarbij tegenstellingen en gelijkenissen worden ontwaard.

De historische analyse en de lessen die daaruit getrokken werden, staan centraal tijdens de presentaties en discussies op het symposium. Een panel van vijf ervaringsdeskundigen uit het 'Global South' krijgt een centrale plaats.

Alles gaat door in het Egmontpaleis te Brussel. Hoewel gratis, is inschrijven verplicht. Gelieve uw naam te laten registreren via het e-mailadres: lut.vandaele@cegesoma.be. Twee weken voor het congres zal u gevraagd worden om uw komst te bevestigen.

 

  • 24 Mei 2012 - Rechtshistorische Causerie dra. Marlies Eggermont 'De aansprakelijkheid van de vroedvrouw' (Gent)

Op donderdag 24 mei 2012 gaat opnieuw een aflevering van de Gentse Causerieën door. Deze keer zal dra. Marlies Eggermont, verbonden aan de vakgroep Grondslagen en Geschiedenis van het Recht (UGent) haar onderzoek 'De aansprakelijkheid van de vroedvrouw' uit de doeken doen. Dit alles gaat door vanaf 14u30 in het vergaderzaal op de tweede verdieping van de vakgroep, Universiteitstraat 4, Gent. Geïnteresseerden melden best hun komst aan Karin.Pensaert@UGent.be.

 

  • 30 Mei-2 Juni - XVIIIth Annual Forum of Young Legal Historians (Wenen)

De hoogmis voor de Europese rechtshistoricus gaat alweer voor de achttiende keer door. Deze keer vormt van 30 mei tot 2 juni 2012 de Oostenrijkse hoofdstad Wenen de setting waar jonge rechtshistorici hun bevindingen kunnen delen binnen het thema “Making things legal”: Law-making and procedural reality in the European legal traditions". Het programma valt hier te consulteren. Deelname bedraagt €75 voor zij die een presentatie verzorgen, anderen betalen €100. Praktische informatie kan gevonden worden op de website van het Forum: http://www.aylh.org.

 

Bijna een eeuw na de publicatie van Emilio Costa 'La locazione di cose nel diritto romano (1915)' maakte het onderzoek naar het huurcontract in het Romeins recht een belangrijke verandering door. Daarvoor liggen twee redenen aan de grondslag. Vooreerst werden rechtsgeleerden, zoals Bruce Frier (Landlords and Tenants in Imperial Rome (1980)) en Dennis Kehoe (Investment, Profit and Tenancy: the Jurists and the Roman Agrarian Economy (1998) er zich van bewust dat de context waarin deze regels werden toegepast van belang was. Ten tweede was er de publicatie van Roberto Fiori 'La definizione della 'locatio conductio' (1999) die het concept van deze specifieke overeenkomst begrijpelijk wist uiteen te zetten en daarmee het debat omtrent de zogenaamde trichotomie suste. Het doel van deze conferentie is het samenbrengen van rechtsgeleerden die geïnteresseerd zijn in de Romeinsrechtelijke locatio conductio (zowel in Romeins privaat- als publiekrecht) en nieuwe inzichten te verwerven in het ontstaan en de ontwikkeling van deze overeenkomst.
Onder de sprekers bevinden zich professor Dr. Eva Jakab, professor Jose Antonio Martinez Vela, professor Dr. Wolfgang Ernst, professor Roberto Fiori, dr. Orietta Cordovana, dr. Wolfram Buchwitz, dr. Benedikt Forschner, en dr. Paul du Plessis
Meer informatie op http://www.law.ed.ac.uk/centreforlegalhistory/newperspectivesconference.aspx of via e-mail law.events@ed.ac.uk.
Online inschrijven is mogelijk via http://tinyurl.com/legalhistoryjune

 

De vakgroep Sociaal Recht en het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Gentse universiteit organiseert op donderdag 21 juni 2012 een studiedag met als titel 'Van status tot contract: de arbeidsovereenkomst in België vanuit rechtshistorisch perspectief'. In tijden van economische crisis, waarin de voorbijgestreefde tweespalt tussen arbeiders en bedienden de gemoederen blijft beroeren, zeker nu het Grondwettelijk Hof de kwestie opnieuw scherp gesteld heeft, zou men bijna vergeten dat dit schisma reeds meer dan honderd jaar bestaat. De historische wortels van de moderne arbeidsovereenkomst gaan – via de wet van 1978 – immers terug tot 1900. Vanuit veel opzichten is de arbeidsovereenkomstenwet van 1900 een afspiegeling van de moderne loonarbeid, zoals die opgang maakte op het einde van de 19de eeuw. Het feit dat dit model in deze postmoderne tijden meer en meer onder druk begint te staan nodigt uit om samen met een aantal specialisten (sociaal juristen, historici en rechtshistorici) op zoek te gaan naar de wordingsgeschiedenis en rechtshistorische ontwikkeling van de moderne arbeidsovereenkomst in België.

Deze bijeenkomst gaat door vanaf 14u in het Pleitlokaal van de Gentse Rechtsfaculteit, Universiteitstraat 4, 9000 Gent. Inschrijven is gratis, maar dient online via https://webapps.ugent.be/eventManager/events/arbeidsovereenkomst te gebeuren. Let wel, de plaatsen zijn beperkt. Voor verdere inlichtingen: Bruno.Debaenst@UGent.be.

 

  • 9 - 10 Juli 2012 - Second Biennial Conference of the European Society for Comparative Legal History (Amsterdam)

Zoals al eerder verscheen gaat op de campus van de Amsterdamse Vrije Universiteit de tweede conferentie van het ESCLH door. Het thema is "Comparative Legal History - Definitions and Challenges: how do we delineate the landmarks which fruitful legal historical comparison requires and which are the specific problems that a comparative-historical approach of the various branches of law may encounter?" maar er zijn ook twee subthema's namelijk Fascist Criminal Law (coördinator Stephen Skinner) en Corporate Law (coördinator Dave De ruysscher). Tot 11 juni 2012 kan u zich voor dit congres inschrijven via de website: http://www.rechten.vu.nl/comparativelegalhistory. De prijs bedraagt €100 voor niet-leden en €50 voor studenten en doctorandi. Leden van het ESCLH kunnen gratis deelnemen.

 

  • 18-22 September 2012 - Congres 'Reception of Law' (Oxford)

Het voorlopig programma en het registratieformulier voor de 66ste bijeenkomst van de Société International Fernand de Visscher pour l'Histoire des Droits de l'Antiquité (SIHDA) zijn beschikbaar gesteld. Het thema is 'Reception of Law' en is bewust breed gehouden. Hoewel elke bijdrage over receptie in welke vorm dan ook worden opgenomen, zijn deze over de receptie van het romeinse recht na 1100 zeer welkom. Op de laatste dag zijn excursies voorzien, waarover later meer.

Het congres gaat door in St Catherine's College en het is zelfs mogelijk om er te verblijven. In het licht daarvan wordt aangeraden een pakket te kiezen en deze zo snel mogelijk te betalen. Verblijf op het college maakt het de organisatie makkelijker om alles in goede banen te leiden.

Het registratieformulier kan elektronisch worden ingevuld en dient teruggestuurd aan fellows.secretary@all-souls.ox.ac.uk. U kan natuurlijk ook zelf het formulier invullen en terugfaxen naar het Fellows' Secretary op het nummer +44 1865 279299. Indien u via de postduif wil werken, stuurt u het ingevuld formulier naar volgende coördinaten: All Souls College, OX1 4AL, Oxford, UK.

 
 

4. Varia


 

Met vriendelijke groet,

Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Marlies Eggermont,
Sebastiaan Vandenbogaerde.


M.m.v.

Wim Decock
Frederik Dhondt
Alain Wijffels

Wilt U bepaalde vragen, mededelingen of aankondigingen van congressen, boeken e.d. over rechtsgeschiedenis of Romeins recht via deze lijst laten verspreiden , mail dan naar een van de editors:

Dirk Heirbaut
Bruno Debaenst
Sebastiaan Vandenbogaerde

De voorgaande nieuwsbrieven kan U vinden op: www.rechtsgeschiedenis.be

Deze boodschap is U toegezonden omdat uw emailadres voorkomt in de lijst van ca. 400 rechtshistorische belangstellenden die bijgehouden wordt door het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent. Komt uw naam bij vergissing in deze lijst voor en wilt U geen verdere mails over rechtsgeschiedenis ontvangen, stuur dan een e-mail naar de redactie. Uw naam zal dan uit de lijst verwijderd worden. Mogen wij de abonnees van de nieuwsbrief vragen steeds de wijziging van hun emailadres mee te delen.