|
|
Woord Vooraf
Beste lezer,
vorige maand verscheen nr. 13/2 van Pro Memorie, met zoals steeds boeiende artikelen voorzien van mooie illustraties. Een colofon vermeldt een hele reeks instellingen die dit bijzondere nummer over Het Franse Nederland: de inlijving 1810-1813 mogelijk gemaakt hebben en die we hier nu onrecht aandoen door hen niet te vermelden. Eigenlijk behoort elk nummer van Pro Memorie een lijst te bevatten van steunende sympathisanten, nl. de contribuanten van de Stichting Oud-Vaderlands Recht. Wie de lijst ziet, stelt meteen vast dat er een groot verschil is tussen Nederland en België. De Nederlanders betalen graag, de Belgen tonen zich van hun zuinigste kant. Omdat Pro Memorie alleen maar kan leven, groeien en bloeien dankzij de steun van de contribuanten van de OVR, roepen we graag iedereen op om zijn steentje bij te dragen en contribuant te worden van de OVR als men dat nog niet is. We richten ons daarbij vooral op de Belgen en op de jongere rechtshistorici. Een van de jammere vaststellingen is dat vele jonge collega’s wel graag willen publiceren in Pro Memorie, maar niet meteen staan te trappelen om het te kopen omdat ‘het toch al in de UB staat’. Het abonnement op Pro Memorie, via de contributie voor de OVR, is echter meer dan een aankoop van een tijdschrift, het is ook een manier om onze rechtsgeschiedenis te ondersteunen en jonge mensen de kans te geven in hun eigen taal te publiceren. Surf dus naar:
http://www.rechtsgeschiedenis.org/54-Stichting+OVR.html en word contribuant van de OVR, zodat u niet alleen Pro Memorie zal ontvangen, maar ook het warme gevoel zal hebben de rechtsgeschiedenis van de Lage Landen met woord en daad te steunen.
Dirk HEIRBAUT, Bruno DEBAENST & Sebastiaan VANDENBOGAERDE
|
1. Recente Publicaties
|
- DELBECKE, Bram, De lange schaduw van de grondwetgever. Perswetgeving en persmisdrijven in België (1831 - 1914), Gent, Academia Press, 2012, 513 p.
Toen de jonge Belgische natiestaat in 1831 een eigen grondwet kreeg, werd de volksjury opnieuw ingevoerd, niet alleen voor misdaden, maar ook voor politieke misdrijven en persmisdrijven. Dit boek gaat dieper in op deze laatste categorie, want in de afgelopen twee eeuwen is de juryrechtspraak in perszaken van een romantisch ideaal naar een constitutioneel fossiel geëvolueerd. De assisenhoven behandelen immers al lang geen perszaken meer en de grondwettelijke bepalingen zijn in de praktijk zo goed als dode letter geworden. Het verschil met de negentiende eeuw is groot. Een zoektocht in de gerechtelijke archieven bracht tal van assisenzaken aan het licht over journalisten, pamflettisten, romanciers en pornografen die zich toen voor hun pennenvruchten moesten verantwoorden. Vaak hadden ze het op brutale toon opgenomen tegen het establishment en de burgerlijke moraal. Toen echter bleek dat persprocessen veel ophef maakten en te vaak op een vrijspraak eindigden, hebben de autoriteiten geprobeerd om de jurywaarborg strategisch te omzeilen. Het verhaal achter deze persprocessen is daarom meer dan het relaas van de negentiende-eeuwse grenzen van de persvrijheid. Het beschrijft ook hoe een generatie ambitieuze jongeren in 1831 een staatsmodel uittekende op grond van haar eigen zelfbeeld, maar mettertijd pragmatisch met de grenzen van de persvrijheid moest schuiven om haar positie te kunnen handhaven. De negentiende-eeuwse persvrijheid stond dan ook lange tijd in de schaduw van de grondwetgever.
Bram Delbecke (1980) is historicus en jurist. Sinds 2003 is hij verbonden aan de KU Leuven Campus Kortrijk en de Afdeling Romeins Recht en Rechtsgeschiedenis van de KU Leuven. Momenteel is hij postdoctoraal onderzoeker bij het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek (FWO)
|
|
- STORME, Matthias, Tussen God en Caesar? Levensbeschouwelijke visies op staat, recht en civil society, Kalmthout, Pelckmans, 2011, 102 p.
Matthias Storme buigt zich over de geschiedenis van de scheiding tussen Kerk en Staat. Tijdens de Middeleeuwen zag de Kerk zichzelf als spirituele bewaakster van de maatschappelijke orde, maar ontwikkelde tegelijk een visie op het verdragen van zonde in de samenleving, omdat het georganiseerde bestrijden ervan tot groter kwaad zou leiden. Zo verdedigde Thomas van Aquino tot op zekere hoogte prostitutie. De Gregoriaanse hervormingen kristalliseerden de katholieke visie in de tweezwaardenleer, waarin kerk en staat elkaars soevereiniteit erkenden.
De opkomst van het protestantisme en de daarbij aansluitende Britse variant van de Verlichting zorgde voor een minder dogmatisch-rationalistisch en meer empirisch benadering, waarbij de neiging bestond alle macht aan de staat te geven.
Ook de joodse en islamitische visie komen aan bod. Vanuit de fundamenteel andere theologie van de islam en de sharia, die als universele goddelijke wet wordt opgevat, is scheiding tussen 'kerk' (moskee) en staat problematisch. Het feit dat moslimimmigranten enkel de plaatselijke wetten mogen erkennen in de mate zij stroken met de sharia, creëert een probleem voor westerse landen.
Tenslotte komt de verhouding tussen pluralisme en modern christendom aan bod. Het Tweede Vaticaans Concilie koos voor de fundamentele vrijheden, zonder dat daarbij de katholieke voorkeur voor 'regelgeleid gedrag' werd afgezwakt.
|
|
- VAN EECKENRODE, Marie, Les Etats de Hainaut sous le règne de Philippe le Bon (1427-1467), Heule-Brussel, UGA, 2011, 190 p.
Toen het Rijksarchief van Bergen in 1940 werd gebombardeerd, gingen waardevolle archivalia, zoals die van de Staten van het Henegouwse graafschap, in de vlammen op. Wat kan men vandaag nog van deze instelling te weten komen toen deze onder het bewind stond van Filips de Goede (1427-1467). Hoe werkten de Staten? Hoe werden ze samengeroepen? Wanneer en waarom werden ze bijeengeroepen? Wat waren de onderlinge verhoudingen tussen de drie verschillende standen en hoe was de relatie met de graaf en de rechtsonderhorigen?
Vervolgens wordt specifiek op de samenstelling van de Staten gefocust. Hoewel de Staten van Henegouwen gelijkenissen vertonen met andere toenmalige vergaderingen, verschillen ze toch omwille van een meer gediversifieerde samenstelling. Wie werd opgenomen in de Staten en hoeveel keer? Welke criteria stonden voorop om een rol van belang te spelen? De rekeningen van het Henegouwse baljuwschap, samen met de archieven van de Bergense stadsmagistraten laten zien dat de instelling reeds goed op de rails stond en zijn wil kon opleggen. Langzaam maar zeker veroverde het zijn plaats in de Bourgondische ruimte.
Over de auteur
Marie Van Eeckenrode is wetenschappelijk medewerker aan het Rijksarchief en assistente aan de Université Catholique de Louvain (UCL)
|
|
2. Call For Papers
- Des Pays à l'Etat, pour une histoire de la souveraineté - Dijon (18-19 mei 2012)
Hierbij een warme oproep voor uw medewerking tot de volgende 'Journées Internationales d'Histoire du Droit et des Institutions' die doorgaan op 18 en 19 mei 2012 in de voormalige hoofdstad van het hertogdom Bourgogne: Dijon. De organisatie is in handen van de Société d'histoire du droit et des institutions des Pays flamands, picards et wallons. Op dit tweedaags internationationaal colloquium kan u een presentatie geven die tussen de 20 en 30 minuten tijd in beslag neemt. Vice-voorzitter Philippe Anneart roept op om zo snel mogelijk de titel van uw bijdrage door te mailen.
- Recht en rechters in de Lage Landen - Tilburg (13-14 december 2012)
Het Belgisch-Nederlands rechtshistorisch congres is inmiddels een klassieker in de rechtshistorische wereld in België en Nederland. In 2012 zal het congres plaatsvinden in Tilburg. Het congres wordt georganiseerd volgens de vertrouwde formule.
Maar tegelijk vormt dit congres ook een gelegenheid om hulde te brengen aan een van onze vooraanstaande collega’s. In 2012 gaat professor Trix van Erp-Jacobs formeel met pensioen als universitair hoofddocent bij de Tilburgse rechtenfaculteit. Trix van Erp-Jacobs is sinds vier decennia verbonden geweest aan deze faculteit en is in al die jaren een sterkhouder geweest van de Brabantse en Nederlandse rechtstgeschiedenis. Sinds 2008 is zij ook bijzonder hoogleraar Oudvaderlands Recht op de leerstoel ingericht door de Stichting Oudvaderlands Recht. Haar onderzoek heeft zich met name gericht op de Brabantse rechtsgeschiedenis en de geschiedenis van rechtsprekende instellingen. Daarom krijgt het Belgisch-Nederlands rechtshistorisch congres in 2012 het thema ‘Recht en rechters in de Lage Landen’ mee, maar abstracts voor papers over alle rechtshistorisch relevante thema’s zijn welkom.
Wij nodigen u bij deze van harte uit om een abstract voor een paper in te dienen. Wij ontvangen uw abstract (maximaal 400 woorden), vergezeld van een kort academisch curriculum vitae graag voor 1 juni 2012. Stuur het abstract naar r.m.h.kubben@tilburguniversity.edu. Zoals gebruikelijk wordt daarbij voorrang gegeven aan jonge onderzoekers die hun onderzoek willen voorstellen.
Voor het congres zal geen inschrijfgeld geheven worden. Bij inschrijving kunt u wel aangeven deel te willen nemen aan de lunches op donderdag en vrijdag en het congresdiner op donderdag, waarvoor de kostprijs in rekening gebracht zal worden.
De voertaal op het Belgisch-Nederlands rechtshistorisch congres is Nederlands, maar wie het Nederlands onvoldoende meester is, mag de voordracht ook in het Engels, Frans of Duits houden. Vermeld een afwijkende taal in uw abstract.
Het programma, het inschrijfformulier en nadere informatie zullen tijdig via de gebruikelijke media en de website van het Tilburgse departement Publiekrecht, Encyclopedie en Rechtsgeschiedenis (http://www.tilburguniversity.edu/legal-history) bekendgemaakt worden.
|
|
3. Kalender
- 6 April 2012 - La Justice en Images 'La Nature, l’Invisible et ses Justices : l’épreuve du Feu en pays Kabyè (Togo)'
De derde bijeenkomst in het kader van de conferentiereeks over "La Justice en images" gaat door op vrijdag 6 april 2012 om 10u30 in de Salle Guy Debeyre van Rijselse Rechtsfaculteit. Mr Raymond Verdier, directeur de recherche honoraire au CNRS, oprichter van het Centre Droit et Cultures de Paris X en het tijdschrift "Droit et Cultures", is vandaag docent aan de de Université Panthéon- Assas en anthropologie du droit. Hij is Afrikaspecialist waar hij veel etnografische expedities ondernam. Tijdens de presentatie zal hij de film tonen die hij in 2011 liet maken in het kader van een onderzoeksproject over les Puissances de la nature et les Justices de l’Invisible. Na de vertoning is er ruimte voor debat. Het wordt op prijs gesteld om uw komst bij voorkeur aan te kondigen bij mevr. Sophie Deroubaix via sophie.deroubaix@univ-lille2.fr.
Vanaf heden kan u het programma consulteren en indien het u weet te bekoren kan u zich registreren voor de negende conferentie in deze reeks waarin de Middeleeuwse maatschappij centraal staat. Meer specifiek zal de relatie tussen het toenmalige recht en de afhandeling van conflicten, zowel binnen als buiten de rechtbank , worden belicht. Het doel is om uit te klaren hoe juridische conflicten in verschillende periodes en op verschillende plaatsen werden opgelost. Meerdere thema's komen aan bod zoals de verhouding tussen regelgeving en rechtspraktijk, de geschillenbeslechtende overheden, de verhouding tussen geschreven recht en gewoonterecht en geschillenbeslechting volgens het geleerde recht.
- 18-19 Mei 2012 - International colloquium 'Des Pays à l'Etat, pour une histoire de la souveraineté' (Dijon)
Dit colloquium werd reeds bij de call for papers aangekondigd. Het is nu al mogelijk om u in te schrijven voor deze bijeenkomst via het inschrijvingsformulier. U kan aangeven aan welke dagen u deelneemt en welke maaltijden u nuttigt. Inschrijven kost €50, terwijl het diner op vrijdag €40 kost. Er is eveneens een hotellijst opgesteld ten einde gemakkelijker accomodatie te vinden.
Deze bijeenkomst is onderdeel van een project gesteund door de Belgische federale overheid en gecoördineerd door het SOMA. Vandaag zien veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika zich geconfronteerd met de nasleep van dictaturen, (burger)oorlogen, repressie en onnoemelijk veel bloedvergieten. Ten einde een stabiele maatschappij op te bouwen, ontwikkelden deze landen zogenaamde 'Transitional Justice Strategies" om het traumatische verleden te verwerken. In Europa kreeg men in de periode 1945-2000 ook met dergelijke vraagstukken te maken. Deze lange periode stelt ons in staat om de evoluties en de effecten van transitional justice te bekijken. Een team van vijftien historici en politieke wetenschappers hebben negen Europese landen van naderbij bekeken. De initiator van het project, Luc Huyse, maakte op basis daarvan een algemeen verslag waarbij tegenstellingen en gelijkenissen worden ontwaard.
De historische analyse en de lessen die daaruit getrokken werden, staan centraal tijdens de presentaties en discussies op het symposium. Een panel van vijf ervaringsdeskundigen uit het 'Global South' krijgt een centrale plaats.
Alles gaat door in het Egmontpaleis te Brussel. Hoewel gratis, is inschrijven verplicht. Gelieve uw naam te laten registreren via het e-mailadres: lut.vandaele@cegesoma.be. Twee weken voor het congres zal u gevraagd worden om uw komst te bevestigen.
- 9 - 10 Juli 2012 - Second Biennial Conference of the European Society for Comparative Legal History (Amsterdam)
Zoals al eerder verscheen gaat op de campus van de Amsterdamse Vrije Universiteit de tweede conferentie van het ESCLH door. Het thema is "Comparative Legal History - Definitions and Challenges: how do we delineate the landmarks which fruitful legal historical comparison requires and which are the specific problems that a comparative-historical approach of the various branches of law may encounter?" maar er zijn ook twee subthema's namelijk Fascist Criminal Law (coördinator Stephen Skinner) en Corporate Law (coördinator Dave De ruysscher). Tot 11 juni 2012 kan u zich voor dit congres inschrijven via de website: http://www.rechten.vu.nl/comparativelegalhistory. De prijs bedraagt €100 voor niet-leden en €50 voor studenten en doctorandi. Leden van het ESCLH kunnen gratis deelnemen.
- 18-22 September 2012 - Congres 'Reception of Law' (Oxford)
Het voorlopig programma en het registratieformulier voor de 66ste bijeenkomst van de Société International Fernand de Visscher pour l'Histoire des Droits de l'Antiquité (SIHDA) zijn beschikbaar gesteld. Het thema is 'Reception of Law' en is bewust breed gehouden. Hoewel elke bijdrage over receptie in welke vorm dan ook worden opgenomen, zijn deze over de receptie van het romeinse recht na 1100 zeer welkom. Op de laatste dag zijn excursies voorzien, waarover later meer.
Het congres gaat door in St Catherine's College en het is zelfs mogelijk om er te verblijven. In het licht daarvan wordt aangeraden een pakket te kiezen en deze zo snel mogelijk te betalen. Verblijf op het college maakt het de organisatie makkelijker om alles in goede banen te leiden.
Het registratieformulier kan elektronisch worden ingevuld en dient teruggestuurd aan fellows.secretary@all-souls.ox.ac.uk. U kan natuurlijk ook zelf het formulier invullen en terugfaxen naar het Fellows' Secretary op het nummer +44 1865 279299. Indien u via de postduif wil werken, stuurt u het ingevuld formulier naar volgende coördinaten: All Souls College, OX1 4AL, Oxford, UK.
|
| |
|
4. Varia
|
Met vriendelijke groet,
Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Marlies Eggermont,
Sebastiaan Vandenbogaerde.
M.m.v.
Wim Decock
Frederik Dhondt
Alain Wijffels
|
Wilt U bepaalde vragen, mededelingen of aankondigingen van congressen, boeken e.d. over rechtsgeschiedenis of Romeins recht via deze lijst laten verspreiden , mail dan naar een van de editors:
Dirk Heirbaut
Bruno Debaenst
Sebastiaan Vandenbogaerde
De voorgaande nieuwsbrieven kan U vinden op: www.rechtsgeschiedenis.be
Deze boodschap is U toegezonden omdat uw emailadres voorkomt in de lijst van ca. 400 rechtshistorische belangstellenden die bijgehouden wordt door het Instituut voor Rechtsgeschiedenis van de Universiteit Gent. Komt uw naam bij vergissing in deze lijst voor en wilt U geen verdere mails over rechtsgeschiedenis ontvangen, stuur dan een e-mail naar de redactie. Uw naam zal dan uit de lijst verwijderd worden. Mogen wij de abonnees van de nieuwsbrief vragen steeds de wijziging van hun emailadres mee te delen.
|
