1. Recente Publicaties

• AMEZ, B., Dans les tranchées : les écrits non publiés des combattants belges de la Première Guerre mondiale, Paris, Publibook, 326p.

Étude documentée avec des sources originales, sur un aspect de la guerre assez peu observé, enrichie par de nombreux fac-similés de lettres et carnets. Un outil de travail qui fait revivre cette époque pour qu’elle soit mieux comprise. Rien n’est oublié dans l’analyse thématique des courriers des militaires, la rendant accessible à tous ceux qui souhaitent découvrir cette période de l’histoire par ceux qui l’ont faite.À partir de sources brutes, lettres et carnets de notes en grande majorité, l’auteur s’attache à présenter une nouvelle facette de la vie quotidienne de la Première guerre mondiale sur le front belge. Les témoignages originaux utilisés permettent d’étudier les épreuves physiques et morales de la guerre, la place de la Belgique dans le conflit, et les comportements et réactions de tous les intervenants de cette lutte armée.

• CHAUMONT, J.-M., LE MYTHE DE LA TRAITE DES BLANCHES. ENQUÊTE SUR LA FABRICATION D'UN FLÉAU, Paris, Éditions La Découverte, 324p.

Enlèvement et séquestration de jeunes innocentes, prostitution et esclavage sexuel, réseaux criminels internationaux : depuis plus d’un siècle, la « traite des blanches » est considérée comme un véritable fléau. Le « Comité spécial d’experts » de la Société des Nations est crédité d’avoir scientifiquement prouvé l’existence de ce phénomène – les militants anti-traite et les historiens contemporains font toujours référence à son œuvre fondatrice (1924-1927). Jean-Michel Chaumont a analysé les 20 000 pages d’archives de ce Comité. Et elles révèlent une réalité plus effroyable encore, mais pas celle qu’on croyait. En effet, son livre analyse les opérations intellectuelles auxquelles les experts ont procédé pour fabriquer de toute pièce un fléau en travestissant les résultats de leur propre enquête. Il examine minutieusement comment les experts, portés par leur croisade morale, ont manipulé données, documents et chiffres pour parvenir à leurs fins : prouver l’existence de la traite de femmes étrangères et la responsabilité de la réglementation de la prostitution dans cet état de fait, et obtenir la mise en place de politiques liberticides de répression et de surveillance. Ce faisant, ils ont durablement occulté et aggravé les conditions de vie déjà très difficiles des prostituées candidates à l’émigration, aujourd’hui comme hier. Sans même parler de l’amalgame qu’ils ont validé entre traite des noirs et traite des blanches, qui ouvrait la voie à une véritable banalisation des traites négrières et de l’esclavage. Plus généralement, Jean-Michel Chaumont interroge la question - politique et scientifique - des mécanismes d’élaboration de l’expertise sociale et de la responsabilité des sociologues dans la « construction sociale de la réalité ».

• COPPENS, HALLEBEEK, HEIRBAUT, MEER & VAN RHEE (ed.), Fabrica Iuris. Opstellen over de werkplaats van het recht, aangeboden aan Sjoerd Faber, Nijmegen, Gerard Noodt Instituut, 512p.

In september 2007 ontstond in verschillende kringen, geheel onafhankelijk van elkaar, het initiatief om ter gelegenheid van het naderende afscheid van Sjoerd Faber als hoogleraar Nederlandse rechtsgeschiedenis aan de VU een feestbundel te doen uitgeven. Het idee ontstond zowel onder collega's en oud-collega's van de VU en onder de promotie van Sjoerd als bij de redactieleden van het rechtshistorische tijdschrift Pro Memorie. De krachten konden snel worden gebundeld. Er ontstond een vijfhoofdige redactie die, met hulp en steun van Sjoerds echtgenote Gretha Donker, aan het werk kon gaan.

• DECEULAER, H. & SCHILLINGS, A., Inventaris van het archief van de Raad van Brabant. Processen van de particulieren (eerste reeks), 1574-1794 (vnl. 1670-1794), Brussel, Rijksarchief, 392 p.

De Raad van Brabant was tijdens het ancien régime de hoogste rechtbank voor het hertogdom Brabant, de Landen van Overmaas en het hertogdom Limburg. De meeste procesdossiers dateren uit de 17de en 18de eeuw. Waarover gaan deze dossiers? Vrijwel alle aspecten van het leven waarover conflicten kunnen ontstaan, komen voor. Het gaat onder meer over erfenissen, handelstransacties, verkopen, afrekeningen, schulden, kapitaal,  gronden, verpachtingen, giften, huishuur, bruidsschatten, huwelijksbeloften, eer, seksualiteit, zwangerschap, …  De getuigenissen, de verzoekschriften en allerlei bijlagen geven een bijzonder levendig beeld van het leven in de 17de en 18de eeuw. Enige cijfers: 67 meter archief werd ontsloten, via 2.788 beschrijvingen, met verwijzingen naar zo’n 5.700 personen. Het is mogelijk om deze op te zoeken via de index van de inventaris, maar ook via de zoekrobot “zoeken naar personen” op de website van het Rijksarchief. Via de index van de inventaris kan u ook zoeken naar een onderwerp of beroep.

Naast deze eerste reeks processen van particulieren, blijft er nog een tweede reeks ongeïnventariseerd (580 meter). Hiervoor zoekt het Rijksarchief te Brussel vrijwilligers. De inventaris is te koop op het Algemeen Rijksarchief, of via publicat@arch.be.

 

• KRZEMINSKI, K.J. & VAN DEN NIEUWENHUIJZEN, M.C.A. (ed.), De Digesten en de receptie van het Romeinse recht in het Nederlandse privaatrecht, Nijmegen, Ars Aequi Libri, 270p.

De Digesten, die in 533 tot stand kwamen, vormen mogelijk het meest wezenlijke deel van het Corpus Iuris Civilis. Het is een bloemlezing van tekstfragmenten uit de klassieke periode van de Romeinse rechtswetenschap ontleend aan rechtsgeleerden, zoals Julianus, Papinianus, Paulus en Ulpianus. De tekstfragmenten hebben het karakter van case law. De Romeinse juristen hielden zich niet of nauwelijks bezig met systematiek en abstracte rechtsbegrippen, maar lieten zich in hun rechtsvinding leiden door gevallen van de dagelijkse rechtspraktijk. Het ongeëvenaard rechts- en billijkheidsgehalte van de door de Romeinse juristen aangedragen oplossingen geeft de Digesten zonder overdrijving eeuwigheidwaarde. De tekstfragmenten uit de Digesten vormen het uitgangspunt van de latere rechtsontwikkeling en beheersen tot op de dag van vandaag de denkwijze van alle continentaal-Europese juristen. In deze bundel worden fundamentele rechtsfiguren – zoals bezit, dwaling, eigendomsvoorbehoud en onrechtmatige daad – vanuit hun oorsprong in het Romeinse recht besproken. Aan de hand van fragmenten uit de Digesten wordt de historische achtergrond van ons huidige burgerlijke recht inzichtelijk gemaakt.

• NIGET, D., La naissance du tribunal pour enfants. Une comparaison France - Québec (1912-1945), Rennes, Presses Universitaires, 418p.

Grâce à une analyse comparée France-Québec, David Niget retrace l'émergence du mouvement réformateur de la justice des mineurs et analyse des illégalismes juvéniles : les vols, les violences, la sexualité, les conflits familiaux. Il étudie dans les pratiques judiciaires les rôles de l'enfermement et de la liberté surveillée, sanction nouvelle. Ce livre permet de comprendre les enjeux de l'encadrement des jeunes dans les sociétés industrialisées du XXe siècle, à un moment-clé de l'histoire de la protection de l'enfance.

2. Call For Papers

3. Kalender

• Een van de goede voornemens voor 2010 van de Facultés universitaires Saint-Louis (Brussel) zijn de "Cafés des droits anciens". Hiermee wil men de uitwisselingen tussen historici en juristen ondersteunen en versterken. In het bijzonder wordt aan jonge onderzoekers een forum geboden om in een ongedwongen en informeel kader hun onderzoek voor te stellen. De "Cafés" gaan door op de eerste woensdag van iedere maand om 19h in de Salon Marais van de FUSL (6e verdieping van het gebouw aan de Broekstraat 109). Mocht u zich aangesproken voelen en wil u een voordracht geven in dit kader, kan u een voorstel doen aan Marie Moulart of Emmanuël Falzone. Op 3 februari 2010 is het de beurt aan Wim Decock, FWO-onderzoeker aan de KUL. Titel van zijn bijdrage is "Le droit des contrats au creuset de la théologie morale (1500-1700)". Hij zal het hebben over de contractenleer van de theologen aan het begin van de moderne tijden. De theologen, op het kruispunt van ius commune en filosofie, ontwikkelden immers voor de eerste maal een autonome en gesystematiseerde doctrine over de contracten. Hij gaat vooral na waarom men in de 16e en 17e eeuw een dergelijke hardnekkige belangstelling had in het contractenrecht en wat de invloed was van het ius commune op de transformatie van het contractenrecht. In de volgende Courant leest u meer over de bijdrage van 3 maart door Charlotte Braillon, die u nu alvast in uw agenda kan schrijven!

4. Varia

• Bij Brepols staat een uitgave van de Codex Theodosianus in de steigers. In 2009 verscheen reeds het vijfde boek, onder leiding van Pierre Jaillet van de Université Charles de Gaulle Lille 3. Dit Boek V houdt zich vooral bezig met familierecht en de staat van personen. Voor 2010 wordt Boek XV verwacht, ditmaal door Jean-Jacques Aubert. Boek VIII is dan voor 2011, boek VII voor 2012. Meer vindt u op de website van Brepols.

 

Met vriendelijke groet,

Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Bram Van Dael.
M.m.v.
Chris Coppens
Frederik Dhondt
Margreet Duynstee
Sjoerd Faber
Rik Opsommer
Alain Wijffels