Woord Vooraf

 

Beste lezer,

 

Verder in deze nieuwsbrief kan u vinden dat het boek Fons et origo iuris. Versio Belgica, Een historische inleiding tot het vermogensrecht, van Jan Hallebeek en Tammo Wallinga verschenen is. Het gaat om een Versio Belgica omdat Wallinga het oorspronkelijke handboek van Hallebeek aangepast heeft voor zijn Antwerpse studenten. Bijgevolg is er nu ook bv. een paragraaf over de ontwikkeling van het burgerlijk recht in België sinds 1804. Belgica kan echter ook een ruimere betekenis hebben, Nederlands en dan verwijst het naar het geheel van de Lage Landen. Eigenlijk is dit boek ook Belgica in die zin, want Nederlanders hebben het geschreven voor Belgen, een mooi staaltje van de nauwe banden tussen onze twee landen.

Nieuwe lesgevers staan vaak voor een verscheurende keuze: een eigen handboek schrijven, maar dat kost tijd, of werken met andermans boek, maar dat is nooit echt aangepast aan het programma in de eigen faculteit. Hallebeek en Wallinga tonen een derde weg: een bewerking van een goed, bestaand handboek. Wallinga had het daarbij natuurlijk niet gemakkelijk, want Vlaanderen en Nederland zijn soms gescheiden door een gemeenschappelijke taal. Een vergelijking van de Hoofdstukken IV en V bv. is zeer leerrijk voor wie Belgisch zakenrecht met Nederlands goederenrecht wil confronteren. (Mogen wij Tammo Wallinga de hint geven om in een of andere feestbundel iets te publiceren over al de problemen die hij op zijn weg mocht ondervinden?) Het harde labeur heeft echter geloond. Het mooie boek van Hallebeek heeft dankzij Wallinga een waardige Versio Belgica gekregen, en geen afdankertje voor de arme Belgen!

De foto bovenaan de nieuwsbrief toont niet Hallebeek en Wallinga, maar wel de sprekers en organisatoren van het congres over de geschiedenis van de advocatuur dat op 30 oktober doorging te Gent. De hoofdredacteuren van de nieuwsbrief waren hierbij ook betrokken, maar zij willen nog eens, naast Gretha Donker en Sjoerd Faber die hard gewerkt hebben aan het congresboek, Georges Martyn een extra vermelding geven. Met dit succesvolle congres (meer dan 150 deelnemers) heeft hij een mooi visitekaartje afgegeven als nieuwe directeur van het Gentse Instituut voor Rechtsgeschiedenis.

 

Met vriendelijke groet,

D. HEIRBAUT, B. DEBAENST & B. VAN DAEL.

 

1. Recente Publicaties

• GUTHKE, T., Die Herausbildung der Strafklage. Exemplarische Studien anhand deutscher, französischer und flämischer Quellen. Band 8, Wien, Böhlau, 289p.

Die Studie untersucht das Vordringen der öffentlichen Strafverfolgung und des öffent­lichen Strafanspruchs, indem es die Situationen in Deutschland, Frankreichund Flandern in Spätmittelalter und Früher Neuzeit rechts­historisch vergleicht. Dabei zeigt sich exem­plarisch, wie es überall in Mitteleuropa zur Aufteilung des Gerichtsverfahrens in Straf- und Zivilprozess kam. Das Einsetzen der öffent­lichen Strafverfolgung erfolgte in den untersuchten Ländern allerdings zeitlich versetzt und auf verschiedenen Wegen. In Deutschland kam eine Vielzahl von Behelfskonstruktionen wie das Rügen oder der Klagezwang zum Einsatz. In Flandern und Frankreich setzte der Staat flächendeckend Institutionen zur Ver­brechensbekämpfung ein, die in Deutschland nur ansatzweise in Erscheinung traten. Der Autor erklärt dies mit der stärkeren Zentral­gewalt in den beiden westlichen Ländern, über die der deutsch-römische Kaiser nicht verfügte.

2. Call For Papers

3. Kalender

• Op uitnodiging van het Instituut voor rechtsgeschiedenis en Romeins recht houdt historicus Koen Aerts op maandag 9 november aanstaande om 17u00 (lokaal 06.02.120.049 = vergaderzaaltje Vakgroep grondslagen en geschiedenis van het recht, Universiteitstraat 4 te Gent) een lezing over “De bestraffing van de collaboratie na W.O. II”. Koen Aerts bereidt een doctoraat voor over de bestraffing van het incivisme. Hij wil of kan nog geen harde conclusies trekken, maar zijn stelling is dat de beeldvorming over de bestraffing van de collaboratie te lange tijd gedomineerd is door een overdreven focus op de jaren 1944-1950. Op die manier kreeg vooral de eigenlijke bestraffing aandacht. Het feit dat België nooit amnestie heeft verleend voor collaboratie versterkte alleen maar het beeld van een repressie zonder maat of einde. Maar klopt dat beeld? Behalve een harmonisering van de strafmaat door een vrijlatings- en strafverminderingsbeleid, zijn er in de late jaren 1950, begin 1960 ook een drietal maatregelen genomen die drastisch ingrepen op het schijnbaar eeuwig karakter van enkele uitsluitingsmechanismen. Een analyse van de totstandkoming van die drie maatregelen binnen de specifieke Belgische politieke context laat toe het totaalbeeld van de repressie te schetsen.

• Aan het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (SOMA) gaan dit najaar enkele interessante lezingen door. Zo heeft Gie van den Berghe (gastprofessor aan deUGent) het op woensdag 18 november (om 14u) over de Amerikaanse, Britse en nazi-Duitse propagandafilms voor eugenetica. In dit seminarie worden uittreksels vertoond uit een tiental ongeziene Amerikaanse, Britse en nazi-Duitse propagandafilms voor mens- en ‘ras’verbetering, materiaal uit de jaren 1916 tot 1941. Op 16 december is er een lezing van Clément Millon van de Université de Lille II over "Occupation allemande et justice française: les droits de la puissance occupante sur la justice judiciaire, 1940-1944". Momenteel werkt hij voor het Centre d’Histoire Judiciaire de Lille aan een project getiteld “Parlement de Flandre, 17e-18e siècles”. Dit seminarie wordt georganiseerd in samenwerking met de Interuniversitaire Attractiepool “Justitie en samenleving”.

• In het Antwerpse gerechtsgebouw (aan de Bolivarplaats) gaat de tentoonstelling "Advocaten Zonder Rechten" door. Deze tentoonstelling van de Duitse Federale Balie vertelt het verhaal van de Joodse advocaten in Duitsland onder het fascistische regime van 1933 tot 1945, en de hedendaagse vervolging van advocaten wereldwijd. Na de inval van de Duitse bezetters in België werden hun “rassenwetten” ook hier van kracht en bepaalden het lot van de Joodse advocaten in België, voornamelijk verbonden aan de balies van Antwerpen en Brussel. Dit onderdeel van de baliegeschiedenis en het lot van Joodse advocaten in Antwerpen en Brussel wordt in het tweede luik van de tentoonstelling belicht. De tentoonstelling loopt van 1 tot 17 december 2009 en is geopend van 9u tot 16u; toegang is gratis.

• Het 38e promovendisymposium van de Onderzoekschool Mediëvistiek gaat over veten in de Middeleeuwen. Het gaat door van 10 tot 12 december in It Aljemint, Doelestraat 2-4 te Leeuwarden. Het symposium wordt georganiseerd door de mediëvistische onderzoeksgroep van de Universiteit Leiden, in samenwerking met de Fryske Akademy in Leeuwarden. Organisatie: dr. A. Janse (UL), M. Gerrits (FA en UL). Het wordt ook opengesteld voor researchmasterstudenten mediëvistiek van de aan de Onderzoekschool deelnemende universiteiten. Voor nadere informatie kunt u terecht bij de organisator: dr. A. Janse (tel. 071-527 2718). Opgave zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk 31 oktober 2009 bij het secretariaat van de onderzoekschool.

• De Koninklijke Commissie voor Geschiedenis van België wordt 175 jaar. Dit wordt gevierd met een colloquium over Vorstelijke kanselarijen en Scriptoria in de Lage Landen (10de-15de eeuw) op 11 en 12 december 2009 in het Brusselse Paleis der Academieën. Voor meer informatie (zoals het programma en een inschrijvingsformulier) mailt u best naar Luc Moreau.

• In 2009 is het 4 eeuwen geleden dat Hugo Grotius zijn pamflet Mare Liberum neerpende, dat een belangrijke rol speelde bij het tot stand komen van het internationaalrechtelijke principe van de internationale wateren. Op 11 december wordt dit herdacht met een conferentie in het Vredespaleis in Den Haag. Voor meer informatie over het programma en hoe u kan inschrijven, bezoekt u de website van de organisatie.

• Op vrijdag 29 januari 2010 om 14u30 geeft prof. C.M. Cappon in de Aula van de UvA (Singel 411, 1012 Amsterdam) zijn oratie met als titel: "Wat er is, was er al lang; wat zal komen, is eerder al geweest. Historische kanttekeningen bij de huidige staat van het Nederlandse Notariaat."
  

4. Varia

• De Franse CNRS-werkgroep voor koloniale rechtsgeschiedenis in Montpellier-1 heeft een nieuw platform voor dit onderwerp gecreëerd op
  www.histoiredroitcolonies.fr. Aangezien koloniale rechtsgeschiedenis ook een groot potentieel heeft in Nederland en België, kan die website een inspiratiebron zijn voor een Nederlands-Belgisch initiatief in die zin.

• De redactie wenst nogmaals het vertrek van Sjoerd Faber uit de actieve academische dienst te vermelden. Dit heeft plaats op vrijdag 20 november 2009 om 15u45 in de Aula van de VU aan de De Boelelaan 1105 te Amsterdam. Eerst is er de afscheidsrede, "De zaak van de Zeeuwse meisjes (1870-1970) en de grenzen van het strafrecht", gevolgd door een receptie.

 

Met vriendelijke groet,

Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Bram Van Dael.
M.m.v.
Chris Coppens
Frederik Dhondt
Margreet Duynstee
Sjoerd Faber
Rik Opsommer
Alain Wijffels