Woord Vooraf

 

Beste lezer,

Voor oktober wordt het voorwoord u gebracht door prof. A. Wijffels:

"The Phantom of the Lords: bleker dan bleek"

De jonge generatie Nederlandse en Belgische rechtshistorici staat niet bekend vanwege hun belangstelling voor klassieke muziek – allemaal oude brol. Maar de intussen oudere generatie rechtshistorici die meer bezig zijn met hun aleatoir pensioen dan met een of ander nieuw onderzoeksproject zal nog heelwat nostalgische herinneringen koesteren voor de hit uit 1967 “A whiter shade of pale”.

Eén van de laatste uitspraken van de House of Lords als justitiehof betreft – nadat het argument van de vernietigende verjaring in een vorige instantie was weggeveegd – de aanspraken van Michael Fisher, die de bekende inleiding en contrapunt voor orgel had bedacht, op een aandeel in de auteursrechten. Die vordering was in eerste aanleg grotendeels gunstig onthaald, in hoger beroep afgewezen, en werd op 30 juli 2009 door de House of Lords opnieuw ten voordele van de eiser beslecht. In die uitspraak gaat het vooral over estoppel en laches, maar de bijdrage van Barones Hale biedt dan weer wat voer voor rechtshistorici:na een korte  rechterlijke wandeling in memory lane (“as one of those people who do remember the sixties”, dat zullen de hooggeleerde raadsheren van de Hoge Raad in Nederland of het Hof van Cassatie in België niet meteen in hun arresten vermelden), verwijst zij naar een casus van Lord Mansfield uit 1765 i.v.m. de relatieve (on)bekwaamheid van minderjarigen.

Zo’n verwijzing naar de 18de eeuwse rechtspraak is een troost voor rechtshistorici: generaties lang hebben ze kunnen verwijzen naar de positie van de Lord Chancellor en naar de dubbele functie van het House of Lords om erop te wijzen dat de scheiding der machten die Montesquieu in Engeland meende herkend te hebben helemaal niet met de realiteit strookte. Na de hervorming van het kanseliersambt enkele jaren geleden en nu met de verdwijning van het House of Lords als justitiehof krijgt Montesquieu’s opmerking steeds meer het gehalte van een self fulfilling prophecy, en kunnen die tegenvoorbeelden door rechtshistoriciniet meer als actueel worden aangehaald.

Snelle schrijvers hebben meteen ingezien dat er met die veranderingen ook een quick buck te verdienen viel: nog vóór het justitiële House of Lords is opgedoekt, publiceert Oxford University Press een boek over de geschiedenis van dat justitiehof van het begin (nu ja, die rechterlijke rol gaat wel veel verder dan de 19de eeuw terug…) tot het einde in 2009: L. Blom-Cooper, B. Dickson en G. Drewry: The Judicial House of Lords 1876-2009 (Oxford University Press 2009).

De opvolger van het House of Lords als justitiehof (de naam van de nieuwe instelling geeft rechtshistorici ook al geen aanleiding om zich te verheugen: het Supreme Court of the UK) verhuist overigens niet ver en blijft meer in de nabijheid van het Parlement dan van het justitiecentrum op het Strand: de nieuwe vestiging is net aan de overkant van Parliament Square, in de Middlesex Guildhall.

- Prof. A. Wijffels.

Met vriendelijke groet,

 

D. HEIRBAUT, B. DEBAENST & B. VAN DAEL.

 

1. Recente Publicaties

• FORREZ, R., Cupidae legum iuventuti: een kennismaking met de Instituten van Justinianus, Gent, Academia Press, 130p.

Deze nieuwe aflevering in de reeks Didactica Classica Gandensia bestaat uit een inleiding tot het Romeins recht en een selectie uit de Instituten van Justitianus aangevuld met fragmenten uit de Digesten.

 

• HEIRBAUT, D., Een beknopte geschiedenis van het sociaal, het economisch en het fiscaal recht in België, Gent, Academia Press, 160p.

De redactie verwelkomt met veel plezier het recentste boek van haar hoofdredacteur! In dit boek wordt dieper ingegaan op enkele terreinen die traditionele rechtshistorici - die zich voornamelijk bekommeren om het privaatrecht in de enge zin - meestal links laten liggen, maar niet zo Dirk Heirbaut! Het sociaal recht werd tot nog toe vooral bestudeerd door historici en sociologen; voor het economisch recht ontbreekt zelfs een overzichtswerk van de Belgische situatie. Deze onderbelichting is in onze hedendaagse moderne maatschappij echter niet meer te rechtvaardigen, gezien het enorme belang van het sociaal en het economisch recht. Wat het sociaal recht betreft, gaat het boek dieper in op de geschiedenis van het arbeidsrecht en het socialezekerheidsrecht; themata die voor het economisch recht behandeld worden, zijn het rechtspersonenrecht, het faillissement, wisselbrief en cheque, het bankwezen, de beurs, het marktrecht, het verzekeringsrecht en de Société Generale. Ook voor het fiscaal recht wordt de geschiedenis geschetst, van het ancien régime tot nu. Het boek is al te bestellen via de webstek van Academia Press.

• HORVAT, S., De vervolging van militairrechtelijke delicten tijdens Wereldoorlog I. De werking van het Belgische krijgsgerecht, Brussel, VUBPress, 429p.

In de vorige Courant werd de lezer op de hoogte gebracht van de verdediging van het doctoraat van Stanislas Horvat. En onze collega aan de VUB laat er geen gras over groeien: van zijn these ligt nu reeds het boek in de winkel!

Deze publicatie is de eerste diepgaande studie van het Belgisch militair gerecht tijdens Wereldoorlog I. De werking van het krijgsgerecht wordt gedetailleerd beschreven en geëvalueerd aan de hand van een omvangrijk onderzoek van nooit eerder bestudeerde archiefdocumenten van het auditoraat-generaal en van het krijgshof, waaronder meer dan 300 omzendbrieven van de auditeur-generaal, 5500 arresten en bijna 1000 dossiers van het krijgshof. De strafrechtelijke procedure, van onderzoek tot strafuitvoering, wordt volledig uiteengezet aan de hand van wetgeving, rechtspraak, rechtsleer, omzendbrieven en een groot aantal publicaties.

Dit werk is een verhelderende studie voor al wie inzicht wil hebben in de vervolging van de militairrechtelijke delicten tijdens Wereldoorlog I!

• X, Bronnen voor de criminaliteit en strafrechtspleging. Broncommentaren. Deel 7, Den Haag, ING, p.

In deel 7 zijn bronnen rondom het thema 'criminaliteit en strafrechtpleging vanaf 1811 tot heden' becommentarieerd. Aan bod komen achtereenvolgens de parket- of weeklijstregisters, de vonnissen en processen-verbaal van terechtzittingen, de inschrijvingsregisters van gedetineerden / gevangenen, de bronnen voor gratieverlening en de gerechtelijke statistieken van het CBS.

2. Call For Papers

• Het jaarlijkse colloquium van de Association Bourguignonne des Sociétés Savantes wordt dit jaar georganiseerd door de sectie Histoire du droit et des institutions op 17 en 18 oktober 2009 te Avallon (Yonne, F) onder het thema "Villes et campagnes: urbanisme, économie, commerce"; leden kunnen echter ook gewoon het resultaat van hun onderzoek presenteren. Kostprijs: 35€, te regelen via onderstaand adres. Als u een lezing wil geven, wordt u verzocht het onderwerp te sturen naar het secretariaat:

  SHDB – Faculté de Droit
  4, boulevard Gabriel
  F-21000 Dijon

• In het rijksarchief van Saint-Hubert, provincie Luxemburg (B), gaan op 13 en 14 mei 2010 de jaarlijkse studiedagen van de Société d'histoire du droit et des institutions des pays flamands, picards et wallons door. Thema dit jaar is "Pardon, Pénitence et Réconciliation"; de organisatie voorziet een halve dag voor bijdragen buiten dit thema. Geïnteresseerden om een lezing te geven op dit colloquium worden verzocht hun bijdrage met een precieze titel vóór 15 september 2009 te sturen naar Thierry Scholtes, per e-mail of naar:

  Archives de l’Etat à Saint-Hubert
  M. Thierry SCHOLTES
  Place de l’Abbaye, 12
  B-6870 Saint-Hubert

• Van 1 tot 4 september 2010 gaat in Gent de tiende International Conference on Urban History door. Thema zijn bijzonderheden van misdaden in de stad, van politieopdrachten in steden en het stadssysteem van strafrechtspraak. De organisatie moedigt bijdragen uit verschillende disciplines aan, zoals de geschiedenis, sociologie, literatuur, economie, criminologie, het recht, enz. Ideaal dus voor rechtshistorici! Meer informatie vindt u op de website van het congres.

3. Kalender

• Aan het instituut rechtsgeschiedenis van de UGent heeft op maandag 9 november 2009 een rechtshistorische causerie plaats. Spreker van dienst is ditmaal drs. Koen Aerts, die de toehoorders zal verblijden met een lezing onder de titel "Repressie zonder maat of einde? De reïntegratie van incivieken in de Belgische rechtsstaat." Geïnteresseerden worden verzocht een mailtje te sturen naar de organisatie. Bereidwillige toehoorders worden om 17u verwacht op het secretariaat van het instituut rechtsgeschiedenis. Na de lezing volgt een debat, verzacht door een receptie.

• "De zaak van de Zeeuwse meisjes (1870-1970) en de grenzen van het strafrecht." Met dit afscheidscollege zet onze Nederlandse collega Sjoerd Faber op vrijdag 20 november 2009 om 15u45 een punt achter zijn universitaire lesopdracht. Het college gaat door in de Aula van de VU aan de De Boelelaan 1105 te Amsterdam. Zoals passend bij dergelijke gelegenheden, volgt nadien een receptie.

4. Varia

• De BBC en de Franse rechtsgeschiedenis - Op 21 september ll. berichtte de BBC over het begin van het proces waarbij de Franse oud-premier D. de Villepin terechtstaat omdat hij via de Clearstream-affaire zijn toenmalige rivaal N. Sarkozy in opspraak zou hebben proberen te brengen. De special correspondent van de Beeb achtte het daarbij nuttig een wat dramatische rechtshistorische noot toe te voegen:

  ... "The trial of the decade" - as it has already been labelled by some French media – […] is being held in the Grande Chambre of the Palais de Justice next to Notre Dame cathedral - the same Paris courtroom where Queen Marie Antoinette was sentenced to the guillotine in 1793 by France's revolutionary tribunal. ...

  Die Fransen (en andere Europeanen van het continent) moeten toch maar de echte Engelse jury als the grand bulwark of all liberty blijven missen…

 

Met vriendelijke groet,

Dirk Heirbaut,
Bruno Debaenst,
Bram Van Dael.
M.m.v.
Chris Coppens
Frederik Dhondt
Margreet Duynstee
Sjoerd Faber
Rik Opsommer
Alain Wijffels